Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Podtytuł znakomitej książki Wendy Lower jest nieco mylący (choć rozumiem marketingowy zamysł wydawcy),albowiem nie chodzi tu o Niemki służące na froncie wschodnim sensu stricte, ale zgodnie z oryginalnym tytułem angielskim - na "nazistowskich 'polach śmierci', co jest oczywistym (i wspominanym przez autorkę) nawiązaniem do niesławnych 'pół śmierci' w Kambodży Czerwonych Khmerów i podkreśla totalny charakter ludobójstwa na wschodzie dokonywany przez Nazistów jak i jego powszechność, brak granic miedzy sferą zbrodni, a tzw. normalnością zwykłego życia. Powojenne tłumaczenia na przesłuchaniach takie jak: "Nie widziałam", "Nic takiego nie pamiętam", pełne niedomówień, przemilczeń i krętackich niedopowiedzeń, gdy zamiast "egzekucja", mówimy "akcja" etc. nie działa. Podobnie krycie się za standardowym "Ja tylko wypełniałam swoje obowiązki/rozkazy" jest krętactwem i jałowym samousprawiedliwieniem. Wiedza o zbrodniach była powszechna, a na terenach okupowanych była powszechnym elementem codzienności i by tak rzec- krajobrazu. Egzekucje, łapanki, getta, gwałty, rabunki, powszechne upokorzenie, przemoc etc., etc. były widoczne gołym okiem dla każdego kto jak te Niemki pracował jako pielęgniarka, sekretarka, nauczycielka, stenotypistka, asystentka czy były żonami esesmanów, zarządców z NSDAP czy zatrudnione w w jakimkolwiek innych urzędach Rzeszy (cywilnych bądź wojskowych). Chowanie się zaś za rozkazami i obowiązkiem, lojalnością wobec pełnionego urzędu, jest o tyle nietrafne, że o ile sama pomoc dla "wrogich elementów" była ściśle penalizowana, to -zwłaszcza dotyczy to kobiet, w żaden sposób nie wymagano uczestnictwa w zbrodniach, można było prosić o przeniesienie, swe obowiązki traktować wybiórczo, wreszcie nie wykazywać się osobistą inicjatywą czy to biorąc udział bezpośredni w mordach czy usprawniając w jakikolwiek sposób cały nazistowski aparat przemocy i zagłady. Odpowiedzialność rozmyta na miliony, powszechność, zachłyśniecie się wolnością (czy raczej bezkarnością) nowo zdobytych terenów na "dzikim wschodzie", lata nazistowskiej ideologizacji i propagandy, głęboko wdrukowany antysemityzm, źle pojęta lojalność i obowiązek wobec pracodawcy, instytucji i oportunizm, czy wreszcie skorzystanie z okazji na odmianę swego losu i zyskanie władzy i szacunku reżimu oto (niejedna) przyczyna zaangażowania. Klarownie napisana, nieprzeładowana naukowym żargonem, terminologią z nauk socjologicznych czy psychologii, niemal reporterska w formie, ukazuje nam praca Lower postawy i osobiste wybory Niemek wobec ludobójstwa oraz rządów III Rzeszy na przykładzie kilkunastu kobiet, z różnych środowisk, regionów, o różnym wykształceniu, z "moralnie straconego pokolenia" dojrzewającego w latach władzy Hitlera. Lower niedwuznacznie wskazuje, że bestialstwa i ludobójcza polityka Rzeszy bynajmniej nie wynikała z patologicznych osobowości decydentów i funkcjonariuszy. Po wojnie nawet te Niemki (i Niemcy),które w czasie wojny były największymi zbrodniarkami, okazywały się przykładnymi obywatelami, żonami, matkami, nauczycielkami- współczującymi, prowadzącymi akcje dobroczynne, dbającymi o wspólnotę. I to jest chyba najbardziej przerażające, bowiem prowadzi do wniosku, że każdy w odpowiednich okolicznościach może zostać częścią ogromnej ludobójczej machiny...