W tym roku Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus zostanie wręczona po raz szesnasty. Wyboru książek, które trafiły do jej finału, dokonało jury w składzie: Mykoła Riabczuk (przewodniczący), Marcin Cieński, Urszula Glensk, Ryszard Krynicki, Anna Nasiłowska, Małgorzata Szpakowska i Piotr Śliwiński.

Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus 2021 – finałowa siódemka

1. „Nikt tak nie tańczył, jak mój dziadek”, Kateryna Babkina, tłum. Bohdan Zadura, Wydawnictwo Warsztaty Kultury

Kateryna Babkina jest ukraińską pisarką, scenarzystką i dziennikarką, tłumaczoną m.in. na języki: angielski, niemiecki, czeski, francuski, hebrajski. Pierwszym utworem Babkiny, który ukazał się po polsku, był zbiór opowiadań „Szczęśliwi nadzy ludzie” z 2017 roku. Autorka w tym roku otrzymała nominację do Angelusa za „Nikt tak nie tańczył, jak mój dziadek”. To również zbiór opowiadań, składający się na jedną historię pięciu rodzin, których dzieci spotykają się 1 września w szkole, w pierwszym roku niepodległości Ukrainy i zostają przyjaciółmi na całe życie. Utwór otrzymał w serwisie lubimyczytać.pl średnią ocen 7,0/10.

2. „Magnetyzm”, Petro Jacenko, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Warstwy

Petro Jacenko również pochodzi z Ukrainy, jest pisarzem, dziennikarzem i wykładowcą creative writing (kreatywnego pisania). Z wykształcenia to inżynier programista, absolwent Politechniki Lwowskiej, który do tej pory napisał siedem powieści. Główną bohaterką „Magnetyzmu” jest dwudziestoparoletnia Gadżet – kobieta-magnes, potrafiąca odczytywać ludzkie historie, wydarzenia, ukryte w metalowych przedmiotach. Metal – z rur używanych podczas tortur, pocisków, maszyn, motorów, zegarków – kryje wiele tragicznych opowieści. Sama Gadżet ucieka z objętego działaniami wojennymi Doniecka do Kijowa, a miasto to Jecenko przedstawia w swojej prozie jako wrogie, klaustrofobiczne. „Magnetyzm” otrzymał od użytkowników serwisu lubimyczytać.pl średnią ocen 10/10.

3. „Skrywane”, Michał Komar, Wydawnictwo Czuły Barbarzyńca

Michał Komar jest pisarzem, publicystą, scenarzystą i wydawcą. Nominację do Nagrody Angelus otrzymał za „Skrywane” – powieść rozgrywającą się w XVI-wiecznej Europie, także w Polsce. Jej głównym bohaterem jest bezimienny medyk, uwikłany w relacje z wieloma możnymi ówczesnego świata: papieżem, kardynałami, królem, akademikami. Każdy z krótkich rozdziałów książki stanowi mikroesej o podróży bohatera przez renesansową Europę: tej fizycznej, ale i duchowo-intelektualnej. Medyk nie tylko leczy przypadłości ciała, musi również lawirować wśród intryg wielkich ludzi ówczesnego świata. „skrywane” zostało ocenione przez użytkowników serwisu lubimyczytać.pl na 7,4/10.

4. „Debiutant”, Siergiej Lebiediew, tłum. Grzegorz Szymczak, Wydawnictwo Claroscuro Publishing House

Siergiej Lebiediew, rosyjski pisarz urodzony w Moskwie, za swoją debiutancką powieść „Granica zapomnienia” otrzymał wiele nominacji do nagród literackich w swojej ojczyźnie, a „The Wall Street Journal” uznał ją za jedną z dziesięciu najlepszych powieści roku 2016. Natomiast w tym roku Lebiediewa nominowano do Nagrody Literackiej Angelus za „Debiutanta”. To powieść o sowieckim naukowcu, opętanym obsesją na punkcie stworzenia neurotoksyny doskonałej, czyli właśnie Debiutanta. Badaczowi tak zależy na odkryciu, że zawiera faustowski pakt. Akcja utworu Lebiediewa przebiega wartko, a jego autor bada w swojej powieści historyczne drogi zła. Czytelnik poznaje podczas lektury nazistowskie laboratoria, jest świadkiem stalinowskich spisków i czeczeńskich wojen. Książkę oceniono w serwisie lubimyczytać.pl na 7,6/10.

5. „Ciemność i partnerzy”, Sigitas Parulskis, tłum. Izabela Korybut-Daszkiewicz, Wydawnictwo Czarne

Sigitas Parulskis to twórca pochodzący z Litwy, pisarz, poeta, eseista, dramaturg i krytyk literacki, absolwent i wykładowca Uniwersytetu Wileńskiego. Na polskim rynku ukazała się również jego powieść „Trzy sekundy nieba”, natomiast do Angelusa został nominowany za „Ciemność i partnerów”. Akcje książki rozgrywa się na Litwie w 1941 roku i opowiada o Vincentasie, wrażliwym fotografie, który zawiera układ z oficerem SS. W zamian za uratowanie życia swojego i swojej żydowskiej ukochanej musi dołączyć do nazistowskiego szwadronu śmierci i dokumentować ich zbrodnie, robiąc zdjęcia masowym egzekucjom Żydów. Otrzymuje jednak pewien warunek – ma wydobyć z nich piękno… Ksiązka Parulskisa otrzymała w serwisie lubimyczytać.pl średnią ocen 6,7/10.

6. „Najdłuższe czasy”, Wołodymyr Rafiejenko, tłum. Anna Ursulenko i Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej

Wołodymyr Rafiejenko to kolejny z nominowanych do Angelusa autorów, który pochodzi z Ukrainy. Ten poeta i prozaik urodził się w Doniecku, który jednak opuścił w 2014 roku na rzecz Kijowa. Jego rosyjskojęzyczną prozę porównuje się do twórczości Gogola i Jerofiejewa. W „Najdłuższych czasach” autor w nieoczywisty sposób opisuje wojnę, która dotknęła jego rodzinne strony – alegoryczne miasto Z, przedstawione w powieści, zamienia się w piekło, w którym przestają obowiązywać prawa boskie i ludzkie. Ukraińcy z Donbasu mierzą się w tej prozie nie tylko z rosyjską okupacją, ale również ze zjawiskami paranormalnymi, zaburzeniami czasoprzestrzeni. Od trudnych wyborów, których muszą dokonać bohaterowie książki, będą zależeć nie tylko ich losy, ale i przyszłość Ukrainy. Powieść otrzymała od użytkowników serwisu lubimyczytać.pl średnią ocenę 8,0/10.

7. „Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć”, Mirosław Tryczyk, Wydawnictwo Znak Literanova

Mirosław Tryczyk jest filozofem, doktorem nauk humanistycznych, twórcą „Miasta śmierci” oraz nominowanej do Angelusa „Drzazgi. Kłamstw silniejszych niż śmierć”. Autor książki przyznaje, że członkowie jego rodziny byli uwikłani w mordy na Żydach. Po odkurzeniu rodzinnych albumów i odkryciu tajemnicy, wokół której panowała zmowa milczenia, postanawia rozpocząć poszukiwania prawdy. „Drzazga…” stanowi podróż autora w głąb Polski, po to, by znaleźć osoby mu podobne – te, których ukochani dziadkowie okazali się zamieszani w zbrodnie na niewinnych ludziach. Książka Tryczyka to opowieść o ludziach mających odwagę przerwać milczenie, chcących pamiętać, nawet o najgorszym. „Drzazga…” otrzymała od użytkowników serwisu lubimyczytać.pl średnią ocenę 8,0/10.

Nagroda Literacka Angelus

Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus przyznawana jest książkom prozatorskim, napisanym przez autorów pochodzących z Europy Środkowej i wydanych w języku polskim. Na autora bądź autorkę zwycięskiej książki czeka wyróżnienie w wysokości 150 tysięcy złotych. Wszyscy finaliści otrzymują po 5 tysięcy złotych, natomiast nagroda za przekład wynosi 40 tysięcy złotych. Podobnie jak w ubiegłych latach, razem z Angelusem wręczona zostanie również Nagroda Publiczności im. Natalii Gorbaniewskiej, przyznawana przez czytelników w internetowym plebiscycie. Nagrodzie towarzyszy trzymiesięczne stypendium pisarskie we Wrocławiu.

[as]