rozwiń zwiń

Literacka Nagroda Nobla 2023. Jon Fosse laureatem

Konrad Wrzesiński Konrad Wrzesiński
05.10.2023

Literacka Nagroda Nobla przyznana. Nazwisko artysty uhonorowanego najważniejszym wyróżnieniem w świecie literatury poznaliśmy już po raz sto szesnasty. Decyzją Akademii Szwedzkiej laureatem literackiego Nobla 2023 został Jon Fosse.

Literacka Nagroda Nobla 2023. Jon Fosse laureatem JESSICA GOW/AFP/East News

Choć Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury od 1901 roku przyznano 116-krotnie, najważniejszy i najbardziej prestiżowy literacki laur trafił do 120 osób. Skąd ta rozbieżność? Otóż siedmiokrotnie nie przyznano nagrody, a czterokrotnie zdecydowano podzielić ją między dwójkę laureatów.

W roku ubiegłym literackim Noblem nagrodzono pochodzącą z Francji pisarkę Annie Ernaux. W tym roku wśród faworytów wymieniano przed wszystkim Harukiego Murakamiego, Can XueGeralda Murnane’aThomasa PynchonaLudmiłę Ulicką i Jona Fossego (więcej na ten temat przeczytasz TUTAJ).

Literacka Nagroda Nobla 2023 dla Jona Fossego

120. laureata Literackiej Nagrody Nobla poznaliśmy w czwartkowe popołudnie. 5 października, tuż po godzinie 13, sekretarz Akademii Szwedzkiej Mats Malm ogłosił, że Nobel trafił w tym roku do pochodzącego z Norwegii pisarza Jona Fossego.

Szwedzka Akademia nagrodziła go „za nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz temu, co niewypowiedziane”.

Kim jest Jon Fosse?

Fosse urodził się 29 września 1959 roku w Haugesund. Od lat uważany jest za jednego z najwybitniejszych norweskich dramatopisarzy. Tworzy w języku nynorsk. Debiutował w 1983 roku książką „Czerwone, czarne”. Jego pierwsza sztuka teatralna, „Nigdy się nie rozłączymy”, została wystawiona w roku 1994. Najbardziej znane dramaty autora to „Imię” (1995) i „Dziecko” (1997).

W książkach Fossego najważniejszy jest rytm, a opowieści nie snuje wszechwiedzący narrator. To dialogi i czyny bohaterów odzwierciedlają ich myśli i uczucia. Fosse to minimalista słowa – jego postaci mówią mało i często powtarzają swoje kwestie, a akcja utworów przebiega wolno. Fossego fascynuje zwyczajność i powolność.

Fosse jest również autorem esejów, tomów poezji i książek dla dzieci. Wydane w 1989 roku „Nieskończenie późno” (napisane wraz z Alf-Kåre Bergiem) otrzymało Nagrodę Literacką dla Literatury Dziecięcej w Języku Nynorsk.

Jego dzieła przetłumaczono na ponad 40 języków. Sztuki jego autorstwa wystawiono na ponad 120 scenach na całym świecie. Po polsku ukazały się jego „Sztuki teatralne”. Dramaty Fossego znalazły się ponadto w tomie „Kon(teksty)” i „Suzannah, Austria”. Jedno z jego opowiadań, „Powrót do domu”, znajdziemy zaś w zbiorze „Wolność. Istota bycia człowiekiem”.

We wrześniu 2023 roku nakładem wydawnictwa ArtRage po polsku ukazał się pierwszy i drugi tom opus magnum Fossego – „Septologii”. „Drugie imię. Septologia I-II” zadebiutowało na polskim rynku 21 września.

Polacy z Literacką Nagrodą Nobla

Przyznawana autorom i autorkom za wybitne zasługi w dziedzinie literatury Literacka Nagroda Nobla to jedna z pięciu nagród ustanowionych w testamencie Alfreda Nobla z 1895 roku (obok chemii, fizyki, pokoju oraz fizjologii lub medycyny). Po raz pierwszy przyznano ją sześć lat później, w 1901 roku. Pierwszym, historycznym laureatem najważniejszego literackiego wyróżnienia został francuski poeta Sully Prudhomme. W uzasadnieniu Komitetu Noblowskiego podano, że otrzymał ją za „wybitne osiągnięcia poetyckie, a zwłaszcza za idealizm, doskonałość artystyczną oraz niezwykłe połączenie duchowości i intelektu”.

Literackiego Nobla otrzymało do tej pory pięcioro autorów i autorek z Polski: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Stanisław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980), Wisława Szymborska (1996) i Olga Tokarczuk (2018). Autorkę „Ksiąg Jakubowych”, ostatnią z polskich noblistek, doceniono, jak podkreślono w laudacji, „za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”.

Polska zajmuje tym samym wysokie szóste miejsce wśród państw, których obywatele najczęściej byli wyróżniani literackim Noblem. Wyprzedzamy tym samym między innymi Rosję, Norwegię, Austrię, Japonię, Danię, Kanadę czy Grecję.

Warto dodać, że w 1978 roku literackim Noblem nagrodzono urodzonego w Polsce Isaaca Bashevisa Singera. Urodzony jako Icek-Hersz Zynger pisarz przyszedł na świat w Leoncinie, we wsi w pobliżu Nowego Dworu Mazowieckiego. Większą część życia spędził jednak w Stanach Zjednoczonych i uznawany jest za pisarza amerykańskiego.

Polsko–amerykańskiego twórcę wyróżniono za „pełną uczucia sztukę prozatorską, która, wyrastając z polsko-żydowskich tradycji kulturowych, porusza jednocześnie odwieczne problemy”.

Laureaci Nagrody Nobla według krajów

Najczęściej nagradzano autorów anglojęzycznych. Do 2022 roku było ich 29. 18-krotnie nagradzano autorów francuskojęzycznych. 14-krotnie zwyciężali z kolei twórcy piszący po niemiecku.

Najwięcej noblistów ma Francja. Francuscy pisarze i pisarki mają na koncie 16 Literackich Nagród Nobla. Drugie miejsce zajmują Stany Zjednoczone ex aequo z Wielką Brytanią – oba kraje doczekały się po 13 noblistów.


komentarze [52]

Sortuj:
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się
Wedrowycz 09.10.2023 21:01
Czytelnik

Recenzja jakoś nie zachęca mnie do poszukiwania białego kruka noblisty. Autor słowa pisanego który jest oszczędny w słowach ? Powtarzające się frazy?(k..wa k..wa k..wa - to mamy pod sklepem z alkoholem). Ech.
Obawiam się , że to wybór grona wzajemnie pijącego to samo whisky wypożyczającego sobie nawzajem wskazane tytuły/rękopisy (znalezione  na stoliku).

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Yahol 08.10.2023 14:23
Czytelnik

Powiem wprost:
-nie znam faceta.
-nie czytałem. 
-w najbliższym czasie, nie zamierzam. 
-jest tylu (dla mnie) ciekawszych, bardziej interesujących pisarzy. 
-kolejny literacki Nobel dla "elity".

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
marisa 08.10.2023 18:17
Czytelnik

mam   takie same odczucia co  do noblisty Sienkiewicza, tyle że znam i czytałam 

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Aka 08.10.2023 18:30
Czytelniczka

"kolejny literacki Nobel dla "elity".- skąd możesz wiedzieć jak nie znasz i nie zamierzasz

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Yahol 08.10.2023 19:20
Czytelnik

@marisa i dlatego Sienkiewicz ma przewagę  😜
@Aka nie wiem, intuicja mi podpowiada, że nie należę 😕  

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się
lutek 06.10.2023 11:54
Czytelniczka

Czy w dacie przyznania nagrody nie powinno być 5 października a nie września?

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
AINA 06.10.2023 02:22
Czytelniczka

He writes about double gender identity:). 

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
konto usunięte
05.10.2023 21:58
Czytelnik

Użytkownik wypowiedzi usunął konto

Natanel 05.10.2023 21:51
Bibliotekarz

Polecam krótki wywiad ze zwycięzcą od razu po ogłoszeniu wyników: https://youtu.be/nVhrDqn40Dc

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Bogdan 05.10.2023 21:32
Czytelnik

Grupa szwedzkich pisarzy i krytyków literackich orzeka,  co w literaturze światowej jest najlepsze i najwartościowsze. Źródłem prestiżu tej nagrody nie jest bynajmniej wybitne jury, ale kasa. Tradycja też, ale bardziej kasa. Gdyby Akademia Szwedzka przyznawała nagrodę w wysokości nie miliona, ale np. tysiąca dolarów, pies z kulawą nogą by się nią nie zainteresował.
Inna...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Diabeł_Z_Caroc 06.10.2023 10:51
Czytelnik

Żeby tylko oni. Borges, Roth, Cortazar, McCarthy, Twain... To taka dziwna nagrodą, którą wygrywają pisarze dobrzy i bardzo dobrzy (Coetzee), a czasem nawet wybitni (Camus), ale jakoś dziwnie pomija wielkie nazwiska swojej epoki. Kto dziś czyta Euckena albo Gjellerupa? Przecież w ich miejsce można by lekką ręką wymienić 20 ważniejszych nazwisk tamtego czasu.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Andrzej 06.10.2023 11:09
Czytelnik

Ostatnio, z małymi wyjątkami, nagrodę dostają jacyś nieczytalni niszowi lewacy. Może i upraszczam, ale od wielu lat kompletnie mnie nie interesuje kto tę nagrodę dostał. Miłą niespodzianką była Ernaux. 
Nie ukrywam, że w tym roku znowu mnie nie korci aby choć przewertować coś napisanego przez pana Jona.

&

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Iselor 06.10.2023 11:47
Bibliotekarz

Ok, sam uważam że należy na wszelkie nagrody patrzeć z przymrużeniem oka (sam mam prawicowe poglądy ale za cholerę nie tkne niczego co by nagrodzili kuglarze z mediów pisowskich), ale mimo wszystko większość nagrodzonych to pisarze dobrzy/bardzo dobrzy/wybitni. 

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Bogdan 06.10.2023 12:20
Czytelnik

Iselor, masz rację, że większość nagrodzonych to pisarze co najmniej dobrzy. Ale to samo można powiedzieć dosłownie o każdej nagrodzie literackiej. To wpadki weryfikują jakość pracy danego gremium. Na podobnej zasadzie można powiedzieć o każdym chirurgu, że ma większość operacji udanych ;) 
  

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
marckoza 06.10.2023 14:09
Czytelnik

Tak jak piszesz, coraz bardziej randomowe nazwiska, mam wrażenie, służące bardziej wypromowaniu danego pisarza, niż uhonorowania jego twórczości. Poza tym to szwedzkie grono uparło się aby nie nagradzać, poczytnych, popularnych i kultowych dla niektórych, pisarzy, jak chociażby Murakami

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Paulina 06.10.2023 21:16
Czytelnik

To prawda. Rzecz mocno uznaniowa, jak wiele nagród zresztą:)

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Iselor 09.10.2023 11:09
Bibliotekarz

Nigdy nie będzie tutaj zgody :) To wszystko wynika od ludzkich gustów :) Ja za cholerę nie jestem w stanie przetrawić stylu Tokarczuk (jej poglądy nie mają tu nic do rzeczy, nie trawię jej stylu pisania), a mimo tego że lubię fantastykę i uwielbiam Japonię i anime, to Murakamiego czytać nie mogę, nie trafia do mnie, to jest dla mnie grafoman na poziomie Paulo Coehlo.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Bogdan 10.10.2023 11:49
Czytelnik

Iselor, w przypadku nagród, a zwłaszcza tej nagrody, decyduje nie tylko gust. Moim zdaniem Murakami (tak jak wcześniej Roth, Updike czy Kundera) ma  znikome szanse na Nobla, ale nie dlatego, że jego książki są nie dość wybitne, tylko dlatego, że są zbyt popularne. Podejrzewam, że nakłady i liczba tłumaczeń utworów Murakamiego jest nie do strawienia dla drugorzędnych, mało...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się
pistolero10 05.10.2023 19:50
Czytelnik

Czym ten przysłużył się żydo-masonom, że dostał nagrodę? Normalni ludzie, Nobla już nie dostają...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
ISIA 05.10.2023 16:21
Czytelniczka

W wielkiej sieci bibliotek w rozległej milionowej aglomeracji z całego dorobku tego autora dostępny jest jeden egzemplarz ostatnio wydanej "Septologii" (słownie: JEDEN), oczywiście w wypożyczeniu. Więcej nic...
Mam nadzieję, że teraz będzie więcej :)

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
saa-saa- 05.10.2023 14:25
Czytelnik

Nie znam, niestety a mieszkam w Skandynawii. Moze wstyd? Przeczytałem, ze leczy się z alkoholizmu i 10 lat temu przeszedł na katolicyzm - poprzednio był protestantem i agnostykiem. Mieszka w Austrii i 3 domy w Norwegii. Zatem dość typowa sytuacja Skandynawa. Ciekaw jestem co to za literatura. Peter Handke jest doskonały. A ten podobno ma coś z niego.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Coldy 05.10.2023 16:36
Czytelnik

Nie rozumiem jak można przejść na katolicyzm. Od tego się tylko ucieka. Szczerze, to mnie nie zachęciłeś :)

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
saa-saa- 05.10.2023 17:10
Czytelnik

@Coldy 
Nie rozumiesz. Hmmm… Rozejrzyj się dookoła. Coś jest. A prościej by było, by nic nie było. Mnie ogarnia strach i zadziwienie kiedy to widzę. Oczywiście, można uważać, że katolicyzm czy inne religie to jest coś dosłownego ale może też jest to jakaś metafora transcendentnego Boga. Mogłoby przecież nie być nic a coś jest. Mnie to zastanawia a dodając do tego strach...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
asymon 05.10.2023 17:57
Bibliotekarz

Wstyd? E tam, wstyd to kraść, a nie kojarzyć mało znanego, acz podobno dobrego dramaturga, tworzącego w niszowym jednak, choć germańskim języku. 

Po to są nagrody literackie, żebyśmy o takich przypadkach słyszeli.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Coldy 06.10.2023 01:30
Czytelnik

saa-saa- Dlaczego rzeczywistość raczej istnieje zamiast nie istnieć? Znam to pytanie Leibniza, uważam jest za najważniesze jakie może zadać sobie człowiek. Nie chcąc prowokować kolejnej dyskusji-oceanu wyjaśniam, że pytanie Leibniza jest o wiele głębsze, dotyczy duchowości w ogóle, a skompromitowany i dawno wyjaśniony katolicyzm bynajmniej nie jest najlepszym kandydatem do...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Lucy 06.10.2023 01:50
Czytelniczka

Aksjomat obiektywizmu determinuje rzeczywistość w ten sposób, że ogranicza władze poznawcze.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Lucy 06.10.2023 01:52
Czytelniczka

Stosując obiektywizm daleko nie zajedziesz Coldy. Na pewno nie dalej niż katolicy.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Lucy 06.10.2023 01:54
Czytelniczka

Ze swej strony zapewniam Cię, że katolicki bóg istniał lecz skonał śmiercią męczeńską.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
saa-saa- 06.10.2023 06:31
Czytelnik

@Coldy 
Nie rozumiemy się
@Lucy Fair 
Dzięki za twoje zapewnienie, że istniało takie coś jak katolicki bóg i że skonał. Podążasz śladem Nietzschego. Ale twoje objaśnienia nie nawiązują do tego co pisałem. Ale być może nie miały? 

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Coldy 06.10.2023 11:34
Czytelnik

saa-saa- Napisłem o absurdzie przechodzenia na katolicyzm, nie wiem dlaczego zacząłeś odnosić to do wiary w istnienie Boga czy rzeczywistości. Ja znalazłem jedynie racjonalne połączenie między tymi rzeczami i je objaśniłem.
Można wierzyć w Boga, dostrzegać transcendecję a skompromitowany katolicyzm może jedynie żałować, że dał ciała i starać się jeszcze naciągać pozostałych...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Coldy 06.10.2023 11:41
Czytelnik

Lucy Fair Obiektywizm w stosunku do czego dokładnie? Żeby nie było niedomówień. i prostym językiem proszę - umiejętność jasnego wypowiadania się bez niepotrzebnych komplikacji jest cnotą.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
saa-saa- 06.10.2023 11:42
Czytelnik

@Coldy  
Nie rozumiemy się!! 

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Coldy 06.10.2023 11:44
Czytelnik

Lucy Fair Nie zapewniaj mnie, bo nie jesteś wiarygodnym autorytetem w tej dziedzinie. Nie większym niż ktokolwiek. No chyba, że widziałaś na własne oczy.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Coldy 06.10.2023 11:45
Czytelnik

saa-saa- No to wyjaśnij co miałeś na myśli, zamiast się powtarzać.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Lucy 06.10.2023 13:47
Czytelniczka

saa-saa-, wyobraź sobie, że idziemy na przedstawienie w celu rozerwania się. Okazuje się, że jest ono nihilistyczne, gdyż aktorzy po rozerwaniu nas schodzą ze sceny - w naszych oczach znikają w niebyt, aby nam już nigdy więcej nie truć. Fajnie, rozerwaliśmy się i nasz zamiar został zrealizowany, a my przecież nie mamy najmniejszej ochoty ze sceny za nimi schodzić....

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
saa-saa- 06.10.2023 16:03
Czytelnik

@Lucy Fair 
Ty chyba jesteś nowym wcieleniem Nietzschego! Mam nadzieję, że to kongenialność a nie rezultat dogłębnych studiów. Spodobało mi się. 
@Coldy 
 Poczytaj Carla Junga. Rozróżnianie pomiędzy świadomością a nieświadomością (podświadomością) przydaje się bardzo w życiu. Miłego weekendu. 

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Coldy 06.10.2023 16:23
Czytelnik

saa-saa- Ale po co mam czytać Junga, skoro to ty mi coś chciałeś powiedzieć :/ Wiem, czym jest podświadomość i dalej nie wiem jak to się ma do przechodzenia na katolicyzm.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
AINA 06.10.2023 16:32
Czytelniczka

Jon Fosse powtarza się. I niczego nie wyjaśnia. W obliczu egzystencjalnej samotności, w której ulgę może przynieść katolicyzm lub buddyzm, zapytać można tylko samego siebie lub tego drugiego ja. Też nie będzie wiedział, co odpowiedzieć. Jest tam kto?!...Jest tam kto?!...
Asle, Asle, Asleik, Ales!

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się