Dwa opowiadania z Notatek komiwojażera kończą się nietypowo - Szołem Alejchem robi czytelnikowi apetyt, zaciekawia go, po czym każe mu obejść się smakiem. Ten szczególny manewr powtórzył mimo woli w swojej ostatniej książce, autobiografii przerwanej w samym środku przez śmierć pisarza.
Szołem Alejchem dożył jednak solidnych lat, jak na tamte czasy. Na kartach tej książki pojawia się kilka postaci, które marły w młodym wieku (zresztą zmarłe dzieci nie pojawiają się wcale, zapewne dlatego, że zbyt wiele ich było). Biografie tych ludzi też zamykały się nagle i "w samym środku", tyle że chodziło tu o rzeczywistość, nie o książkę.
A ludzie bywali to często niepośledni. Żydzi stanowią dla nas zbitą, bezimienną masę brodaczy w ciemnych chałatach, ale nawet w świecie ortodoksji była duża różnorodność charakterów. Dodajmy do tego jeszcze ferment nowoczesności, który spoleczność żydowską mocno wtedy nurtował, a dostaniemy bardzo dynamiczny świat. Najbardziej mnie w tym świecie fascynuje uczoność wielu osób w małych miasteczkach, prawie wsiach, ich biegłość w wielu księgach i wielu językach. Któż by dzisiaj o tym słyszał, żeby np. w Spale albo Kolnie rozprawiano zajadle o traktatach religijnych i filozoficznych? A Żydzi tacy byli. I dobrze, że ktoś to pokazał z wewnątrz.

Dwa opowiadania z Notatek komiwojażera kończą się nietypowo - Szołem Alejchem robi czytelnikowi apetyt, zaciekawia go, po czym każe mu obejść się smakiem. Ten szczególny manewr powtórzył mimo woli w swojej ostatniej książce, autobiografii przerwanej w samym środku przez śmierć pisarza.
Szołem Alejchem dożył jednak solidnych lat, jak na tamte czasy. Na kartach tej książki...