Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Ze wstydem trzeba przyznać, że chorzy psychicznie ludzie często są traktowani jak wybrakowane ogniwa społeczeństwa. Ich niezwykły świat jest dla nas czymś groźnym i niepojętym, czymś bardzo abstrakcyjnym. Boimy się ich nie wiedząc, że być może tracimy okazję do poznania osób wrażliwych, mających wielkie marzenia, które ugrzęzły w urojonym świecie. Głównym aktorem książki jest tytułowy Aleksander Marz, paranoidalny schizofrenik będący być może najzwyklejszym obywatelem Republiki Federalnej Niemiec gdyby nie fakt, że mieszka w Lohbergu. Szpital psychiatryczny w którym przebywa od kilkunastu lat, staje się tłem wydarzeń o których Heinar Kipphardt wspomina jako o tych, które przypinają etykietę wariata. Autor piętnuje współczesną postawę społeczeństwa konsumpcyjnego, "produkującego" psychicznie chore zachowania. Codzienna walka i wysoka konkurencja wśród ludzi powodują przegraną słabszych jednostek, zasilających prędzej czy później mury zakładów odosobnienia. Jednocześnie opisuje proces wytwarzania wstrętu do życia na różnych poziomach dojrzewania człowieka. Już w dzieciństwie społeczeństwo wywołuje system ucisku, który odciska się w późniejszych fazach egzystencji. Kto się nie przystosuje, ten przegrywa i pozostaje pogardzany przez większość. Pacjent szpitala dla umysłowo chorych, kiedy tylko znajdzie się w jego obrębie traci w jednej chwili wszystkie uprawnienia i swobody. W ten sposób niszczy się również zaufanie do człowieka. Bardzo dobrze ujmuje to następujący cytat z książki: "Proszę sobie wyobrazić roślinę, która więdnie, bo nie pada deszcz, tak wiedzie się tutaj ludziom. Nikt o nich nie mówi, nikt ich nie potrzebuje i nie mają oni żadnej szansy kiedykolwiek stąd wyjść. Dlatego odmawiają wreszcie nawet przyjmowania pokarmu." To porównanie zakładu psychiatrycznego do więzienia, uwidacznia tylko jak chorzy uciekają od rzeczywistości w wymyśloną przez siebie fikcję, nie potrzebują niczyjej akceptacji. Kipphardt widzi dużą szansę dla poprawy jakości życia pensjonariuszy w społeczności terapeutycznej, gdzie każdy, zarówno pacjent jak i lekarz mają udział w programie leczenia. I na tej samej zasadzie, "Aleksander Marz" jest zlepkiem przemyśleń i wypowiedzi wielu osób ze schizofrenicznego otoczenia. To powieść składająca się z wielu bardzo krótkich rozdziałów, przypominających często traktaty medyczne o przyczynach i skutkach psychozy. Zarówno zapiski Aleksandra, jego rodziny jak i personelu szpitala, wprowadzają czytelnika w inny dla nas świat. To dziwna i odmienna rzeczywistość, mieszanina nonsensu i przykrej realności. Pozostaje mi tylko mieć nadzieję, że tacy ludzie jak Aleksander Marz nie zostaną całkiem zapomniani przez otoczenie. Że nie będzie można ich usuwać jak braków z taśmy produkcyjnej, produkującej same przydatne elementy. To wszystko zależy od nas samych, od naszego stosunku do problemów ludzi umysłowo chorych. Bo warto się zastanowić nad tym, czy zrozumienie ich odmiennej filozofii nie mogłoby się przydać w walce o zdrowsze psychicznie społeczeństwo.