Via Carpatia to będąca w budowie trasa, mająca połączyć Kłajpedę na Litwie z Salonikami w Grecji. Droga będzie przebiegać przez kraje Europy Środkowo-Wschodniej, stając się impulsem rozwojowym dla tego regionu. Jak jednak wyglądają państwa, które będzie łączyć? Jakie są ich społeczeństwa? Na te pytania próbuje odpowiedzieć Ziemowit Szczerek, wyruszający w podróż po Węgrzech i Basenie Karpackim.

Prawie sto lat temu, 4 czerwca 1920 roku, miało miejsce podpisanie traktatu w Trianon, a Węgry utraciły dostęp do morza oraz dwie trzecie swego dawnego terytorium. Niemal trzy i pół miliona Węgrów znalazło się poza granicami kraju. W jednym z wywiadów Ziemowit Szczerek mówi: „Trianon był absolutnie niesprawiedliwy. Nie dziwię się, że Węgrzy do dziś mają z nim problem. Oczywiście, jeśli już bawimy się w państwa etniczne, narodowe, to i Słowacy mają do takiego prawo, i transylwańscy Rumuni itd., ale po Węgrach «pojechano» zdecydowanie za mocno”¹.

Autor „Via Carpatia” wielokrotnie będzie wracać do podpisanego niemal sto lat temu traktatu, udowadniając, jak wielkie ma on znaczenie dla obecnej polityki Węgier. Pisze o tęsknotach kraju będącego niegdyś mocarstwem, z którego „został smutny kadłubek”. Owe niewypowiedziane imperialne marzenia czuć nie tylko w wypowiedziach polityków, ale i w rozmowach z ludźmi, których Szczerek spotyka na trasie swej wędrówki.

Z tyłu książki przeczytamy, że jest to „przygodowy esej drogi”, lecz znajdziemy w niej co nieco o Orbánie i Jobbiku. Obawiam się jednak, że premiera Węgier, owego „demona naszych czasów”, w „Via Carpatia” zdecydowanie najwięcej. Z tego powodu raczej omijać książkę powinni czytelnicy niezainteresowani polityką. Tym bardziej że spojrzenie autora okazuje się mocno subiektywne i nie ukrywa on niechęci do Orbána. Przyznam, że podobne podejście częstokroć mnie raziło, chociaż z wieloma diagnozami postawionymi przez Ziemowita Szczerka się zgadzam.

Czy „Via Carpatia” to książka dla każdego? Zdecydowanie nie. Jak wspomniałam, jest to pozycja na wskroś polityczna, skupiająca się na ocenie rządów Orbána. Sam autor nawiązuje również dość często do Jarosława Kaczyńskiego. Pisze o obu politykach z takim zacięciem i przekonaniem, że jego diagnoza społeczeństwa węgierskiego niknie gdzieś w tle. Czy podobnej lektury się spodziewałam? Obawiam się, że niestety nie, i jest to dla mnie spore rozczarowanie.

Ewa Szymczak

_{¹ http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,25345811,ziemowit-szczerek-orban-gra-slabiutkimi-kartami-a-pokonuje.html.}