Etykiet Michelowi Houellebecqowi przypisywano już niemało: mizantrop (z naciskiem na mizogina), islamofob, denialista – sam autor zdaje się wszystkie te określenia mieć w głębokim poważaniu i kontynuuje literacką karierę (choć słowo „kariera” też zapewne nie przypadłoby mu do gustu). Po „Uległości” i „Serotoninie” przyszedł więc czas na „Unicestwianie”. W swojej najnowszej książce Houellebecq kontynuuje pisanie o kwestiach już dobrze z jego twórczości znanych i prezentuje – miejscami – zaskakująco nowe do nich podejście.

Zacznijmy jednak od tego, co już znamy. W „Uległości”, wydanej w dzień zamachu na redakcję „Charlie Hebdo”, francuski pisarz przedstawił wizję niedalekiej przyszłości, w której do władzy dochodzi ugrupowanie składające się przede wszystkim z religijnych radykałów – Bractwo Muzułmańskie. Z charakterystycznym dla siebie brakiem zainteresowania tym, by tworzyć politycznie poprawne treści, Houellebecq poruszał w książce temat, mówiąc podniośle, zderzenia dwóch cywilizacji – postchrześcijańskiej i muzułmańskiej, pisał o polityce, kwestiach społecznych. Nie inaczej jest w przypadku „Unicestwiania” – jego główny bohater, Paul, urzędnik we francuskim ministerstwie finansów, przyjaciel samego ministra, jest na bieżąco z najważniejszymi dla państwa kwestiami, z bliska śledzi kampanię przed zbliżającymi się w 2027 roku wyborami prezydenckimi (jak i „Uległość”, „Unicestwianie” rozgrywa się w niedalekiej przyszłości). Tym razem jednak sporym zagrożeniem dla bezpieczeństwa kraju nie są muzułmanie, ale cyberprzestępczość i jej niszczejąca siła, mogąca prowadzić do śmierci setek i tysięcy ludzi „w realu”. W swojej analizie przyszłości autor zdaje się nie być jednak mimo wszystko tak pesymistyczny, jak w swoich poprzednich utworach.

W „Unicestwianiu” stał się też Houellebecq (o dziwo?) romantyczny, czuły, a nawet mający odrobinę nadziei. Owszem, jak i np. w „Cząstkach elementarnych” nie zabrakło u tego pisarza dość naturalistycznych opisów seksu, jednak pozostają one na drugim planie wobec życia uczuciowego Paula. Mężczyzna, przez lata mieszkający z żoną, z którą właściwie nie zamieniał nawet słowa, o zbliżeniach fizycznych nie wspominając, znajduje się w takim momencie życia, że dotkliwie uświadamia sobie, w jakim kryzysie znalazło się jego małżeństwo. W opisie jego późniejszych relacji z najbliższymi Houellebecq zdejmuje tak kojarzoną z tym twórcą maskę człowieka, któremu wszystko jest obojętne, podchodzącego do wszystkiego z cynicznym i pozbawionym optymizmu humorem.

Paul robi więc karierę, trwa w małżeńskim kryzysie, na dodatek jego ojciec, człowiek, na którym przez lata polegała cała rodzina, przechodzi udar, staje się sparaliżowany, zaczyna zależeć od najbliższych, choć to właśnie on niedawno stanowił dla nich oparcie. Paul oraz jego rodzeństwo, którego losy czytelnicy i czytelniczki również dość dobrze poznają, postanawiają jak najlepiej zająć się ojcem. Choroba rodziciela to już kolejna w tym momencie życia Paula sytuacja skłaniająca go do refleksji nad tym, w jaki sposób pokierować własną przyszłością.

Jak porównać „Unicestwianie” z innymi książkami Houellebecqa? Kiedy patrzę na recenzje w lubimyczytać.pl, widzę, że dla jednych jest „nudna i mało odkrywcza w porównaniu z innymi”. Ja czytałam ją z mniejszym zaangażowaniem niż „Uległość”, ale z większym niż „Serotoninę”. Innych zachwycają wspomniane nowe wątki, stanowiące promyk nadziei w tej załamanej zazwyczaj ludzką egzystencją twórczości francuskiego autora. I ja za to „Unicestwianie” cenię – warto je przeczytać nie tylko, jeśli jest się miłośnikiem tego pisarza.

Anna Sierant