W 1920 roku w Baku bolszewicy napadli na meczet i zabili szejcha, a jeden z zastraszonych waezów wydał im czterech Strażników, opiekunów skarbów i pieniędzy bakijskich muzułmanów. Jednemu z nich udało się uciec, lecz zaginął podczas próby dotarcia do Polski. Mimo brutalnego przesłuchania czekiści nie zdołali od pozostałych Strażników uzyskać informacji pozwalających na zagarnięcie pieniędzy zgromadzonych na koncie w szwajcarskim banku oraz pierścienia Alego – klejnotu ważnego tak dla szyitów, jak i sunnitów. Pół wieku później KGB uzyskało informację, że na hasło podane w telegramie wysłanym z Torunia 500.000 dolarów z konta azerskich muzułmanów zostało przelane na rachunek jednej ze wspólnot muzułmańskich we Francji, skąd prawdopodobnie trafiło do ważnego ośrodka szyickiego w Kom, w Iranie. Salim Murad dostaje zadanie zbadania związku między tym przelewem a zamkniętą przed laty sprawą przeciwko czterem azerskim Strażnikom.

Akcja książki rozgrywa się dwutorowo. Wątek Salima prowadzącego śledztwo z ramienia KGB ma charakter sensacyjny – są tu podsłuchy, szantaże, tortury, zabójstwa czy akcje polityczne, a odkrywane kolejno fakty prowadzą do następnych pytań. Prawie niezależnie od tego autor snuje obyczajową opowieść o miłości, zazdrości i zdradzie osadzoną w Polsce okresu PRL. Uczestniczą w niej: przepiękna i intrygująca azerska doktorantka Murana Salimchanowa i jej rodzina, będący potomkiem Tatarów krymskich promotor Murany i rektor ASP - Jerzy Zaniki oraz małżeństwo Marka i Ali Solorzów.

Oba wątki prowadzone są naprzemiennie i śledząc bieg kolejnych wypadków czytelnik może próbować odgadnąć wynik dochodzenia prowadzonego przez Salima. Przyznam, że mam problem z oceną, czy taka konstrukcja fabuły mi się podoba. Choć obie historie niewątpliwie się wiążą, co w pełni widać dopiero po zakończeniu lektury, są one na tyle odrębne, że często miałam wrażenie, jakbym czytała jednocześnie dwie zupełnie różne książki.

Pomimo tego „Trzecie dno” czyta się bardzo dobrze. Michał Gardowski operuje ładnym językiem, a opisy - być może z racji filmowego doświadczenia autora, często przypominały mi kadry filmowe. Podobała mi się także konstrukcja postaci – bohaterowie byli bardzo wiarygodni, zwłaszcza w wątku obyczajowym.

Niewątpliwym atutem książki jest wplecenie wątku azerskiego, tak poprzez częściowe osadzenie akcji w Baku, jak i odniesienia do kultury i religii tego narodu. Część tych informacji autor przemyca w mini-wykładach zawartych dialogach prowadzonych przez bohaterów, jednak dla mnie było to zaletą książki.

Podsumowując „Trzecie dno” jest oryginalnym połączeniem powieści sensacyjnej z motywem agenta na tropie zaginionego skarbu (tu – agent KGB szukający azerskich Strażników, mających klucz do majątku bakijskich muzułmanów) oraz dramatu obyczajowego osadzonego w realiach PRL. Ta dobrze napisana, pełna zwrotów akcji historia, wzbogacona egzotycznym dla większości czytelników wątkiem kultury i religii Azerów, może stanowić ciekawą pozycję w nie tylko wakacyjnym czytelniczym menu. Warto dać jej szansę.

7+/10

W 1920 roku w Baku bolszewicy napadli na meczet i zabili szejcha, a jeden z zastraszonych waezów wydał im czterech Strażników, opiekunów skarbów i pieniędzy bakijskich muzułmanów. Jednemu z nich udało się uciec, lecz zaginął podczas próby dotarcia do Polski. Mimo brutalnego przesłuchania czekiści nie zdołali od pozostałych Strażników uzyskać informacji pozwalających na...