Marek Stelar

69/2024 (audiobook 49/2024) Urodziłem się i wychowałem na Dolnym Śląsku, w Kotlinie Kłodzkiej, czyli na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Pamiętam dobrze prowincjonalne emocje, gdy we wczesnych latach osiemdziesiątych zaczęli naszą miejscowość odwiedzać Niemcy – przejeżdżając ulicą Mercedesami czy innymi audicami. Odwiedzali swoje niegdysiejsze domy, które opuścili jako dzieci w wyniku jałtańskich targów. Pamiętam też dobrze uszkodzone grobowce czy otwory wydrążone w sakralnych figurach na miejscowym cmentarzu. To oczywiście pobudzało wyobraźnię zarówno dorosłych, jak i dzieci. Poniemieckie „skarby” jak najbardziej istniały, odszukiwane nocą przez „emisariuszy” z NRD lub NRF, ale także odnajdywane mniej lub bardziej przypadkowo przez lokalnych, nowych już, mieszkańców – a to podczas przekopywania ogródka, a to podczas remontu dachu, a to podczas wymiany progów w drzwiach, a to karczowania drzew na posesji. Wtedy – jak w dzisiejszym memie – ktoś nagle się wzbogacał, i choć nikomu o tym nie mówił – były znaki: nowy samochód, wymienione okna, generalny remont. I to wszystko oczywiście z państwowej pensyjki w miejscowym PGR ;) Wspominam o tym wszystkim dlatego, że bez wątpienia złożyło się to na moją frajdę z lektury książki Stelara. Tytułowy „blask” to oczywiście metaforyczna łuna bijąca z poniemieckiego skarbu, którego wizja przez dziesięciolecia miesza w głowach bohaterów powieści. „Blask” to naprawdę świetna powieść obyczajowa, skomponowana na trzech planach czasowych – tużpowojennym, lat siedemdziesiątych i współczesnym, której osią fabularną są losy osób i rodzin uwikłanych przez wiele lat w sieć zależności polityczno-historycznych. Ów legendarny skarb jest to jeno pretekstem do pokazania różnorodności ludzkich postaw, zachowań i wyborów. Wyborów dokonywanych w różnych momentach trudnej historii: powojennego Dzikiego Zachodu, opresyjnej rzeczywistości Polski Ludowej oraz właśnie współcześnie – kiedy pewne ograniczenia obywatelskie zastąpiły pewne możliwości dzisiejszego świata. Stelar nie po raz pierwszy sięga po ten schemat: zagadka z przeszłości i jej współczesne echa. Mam jednak wrażenie, iż tym razem robi to lepiej i ciekawiej niż dotychczas, kreuje bardziej złożoną, wielowymiarową historię łączącą losy jednostkowe z historią regionu oraz Polski. Lektor: Mateusz Drozda