Od kiedy pamiętam Mossad, czyli izraelskie tajne służby, były naznaczone swego rodzaju tajemniczością. Każdy chyba kojarzył bardziej MI6 czy CIA, ale były to oblicza dobrze znane i lubiane. Tymczasem Mossad wydawał się tworem rodem z baśni i legend. Przypominał zastęp duchów, który odpowiadał za eksterminację niewygodnych person i dbanie o bezpieczeństwo niewielkiego państwa. Książka Raviwa i Melmana to okazja, by przyjrzeć się bliżej tej nietuzinkowej organizacji.

By być dokładnym, nie tylko wspomniana wyżej instytucja staje się ciałem na kolejnych kartach książki. Pojawiają się również takie twory jak Szin-Bet, Aman czy Lakam. Okazuje się wtedy, że choć Mossad jest wielce anonimowy, jego agencyjni bracia mają jeszcze lepszy kamuflaż, dzięki któremu wspólne zawiązywanie akcji i zażegnywanie konfliktów wyłącznie zyskuje na efektywności.

Poszczególne rozdziały opowiadają właśnie o akcjach, bardziej i mniej znanych, a także rozliczają się z wieloma mitami, jak chociażby z rzekomą zemstą po monachijskiej olimpiadzie. Co ciekawe, nie jest to wyłącznie droga glorii i chwały. Choć sukcesów tajnych służb Izraela nie brakuje, to znalazło się miejsce na wiele wpadek. Czasem poważnych, wynikających głównie nie tyle z umiejętności obcych wywiadów, co podstawowych niedopatrzeń, których konsekwencje były często bolesne i upokarzające.

Jest coś fascynującego w spoglądaniu na to, jak z niewielkiego państwa, zagrożonego ze wszystkich stron, stopniowo wzrasta mała, ale jednak potęga. I zawdzięcza taki stan rzeczy właśnie tajnym służbom. Agentom rozsianym po całym świecie, specjalistycznym jednostkom nie tylko szpiegowskim, ale też antyterrorystycznym jak choćby Sajeret Matkal. Sieć wzajemnych powiązań ograniczona jest do minimum, spora autonomia organizacji w zakresie państwa, czy rozwijanie najnowszych technologii, to zmienne, które w dużej mierze przyczyniły się do sukcesu.

Nie byłbym sobą i nie byłbym szczerzy, gdybym trochę na pracę autorów nie ponarzekał. Doceniam wielce rozbiór na czynniki pierwsze państwowych organizacji i ich działań. Chwilami można złapać się za głowę, do jakich Raviw i Melman dotarli informacji. Wymagało to wyczucia, ostrożności i pracy. Jednakże nie można nazwać tego pasjonującą lekturą. Pozornie mamy tu wszystko, co powinno się na taką pozycje składać, ale choć składniki się zgadzają, to wychodząca z nich całość już nie do końca.

Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że forma książki bardzo przypomina standardową pozycję historyczną. Narracja jest prostolinijna, stateczna i oszczędna. Twórcy nie próbowali w jakikolwiek sposób ożywić poszczególnych wydarzeń. Dali zbiór odrobinę podbudowanych suchych faktów, które nie potrafią odpowiednio oddać emocji, czy klimatu danych wydarzeń. Wiemy kto za nie odpowiada, że miały miejsce, ale wydają się zupełnie odległe i pozbawione większego znaczenia.

„Szpiedzy Mossadu i Tajne wojny Izraela” z pewnością są skrupulatnym nośnikiem informacji. Kogo interesuje historia przedstawiona od tej strony, nie powinien być zawiedziony ilością materiału oraz jego wagą. Jednak kto szuka połączenia literatury historycznej, a przy tym pasjonującej opowieści, ten raczej się zawiedzie. Wszystko tu stworzone jest od linijki i według przetrzebionych już wzorców. Historia może wciągać, ale w tym wydaniu często jest ciężkostrawna. Oferuje sporo wiedzy, lecz w wydaniu szkolnym i podobnie jak wielka polityka, zdaje się być efektem kompromisu, który daleki jest od prawdziwej satysfakcji.

Patryk Rzemyszkiewicz