Co się z nami dzieje po śmierci? Czy istnieje niebo, a jeśli tak – to jak tam jest? Czy pod koniec życia rozumiemy choć w części, czym ono było i jaki miało sens? Dlaczego cierpimy? Na te i inne jeszcze pytania stara się odpowiedzieć Mitch Albom w powieści „Pięć osób, które spotykamy w niebie”.

Autor, zainspirowany opowieściami swojego wuja Eddiego oraz jego przekonaniem, że przeżył małe, nic nieznaczące życie, stworzył subiektywną wizję nieba. Nie jest to wizja zgodna z dogmatami którejkolwiek religii, ale raczej rodzaj czyśćca, miejsca odpokutowania, poznania i zrozumienia wydarzeń z życia i ich znaczenia oraz skutków własnych decyzji i czynów. Na drodze Eddiego, głównego bohatera, pracownika technicznego wesołego miasteczka, którego śmierć jest początkiem akcji w książce, stawia pisarz pięć osób, które pojawiły się w jego życiu lub miały na nie znaczący wpływ. Znajdują się wśród nich zarówno osoby bardzo bliskie, jak i epizodyczne czy nawet zupełnie obce. Każda z nich udziela Eddiemu lekcji pomagającej w zrozumieniu tajemnicy życia nie tylko jednostkowego, ale także w skali globalnej, oraz w przygotowaniu się do pełnej pokoju i zrozumienia niebieskiej egzystencji.

Interesujące jest to, iż czytelnik nie znajdzie tu żadnego z bytów uważanych za mieszkańców niebios – nie ma ani aniołów, ani Boga (choć kilkakrotnie pada zapewnienie o jego obecności). Zaletą książki jest za to próba odpowiedzi na ludzką potrzebę transcendencji, czyli wychodzenia poza siebie i własne rozumienie siebie, świata i bytu absolutnego. Wbrew bowiem temu, co uporczywie wmawiają nam specjaliści od różnych szkoleń, teoria hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa (nawiasem mówiąc, nigdy nieprzedstawiona przez autora w postaci piramidy) na swoim szczycie zawiera nie potrzebę samorealizacji (która w ostatecznej wersji teorii znajduje się niżej), ale transcendencji. Za jej minus można uznać amerykańskocentryczną wizję świata (a nawet nieba) – łącznie z rozgrywaniem traumy wojennej Amerykanów jako sprawców cierpień innych narodów. Drażnić może także sama wizja nieba jako wesołego miasteczka, pola bitwy czy miejsca traumy, choć autor kilkakrotnie podkreśla, że bohaterowie opowieści sami kreują swoje niebo. Nużyć może także lekkostrawność i popowy sposób narracji – niektórzy odbiorą ją zapewne jako książkę z rodzaju „feel good”, choć przedstawiane wydarzenia mogą dla innych czytelników okazać się trudne emocjonalnie. Warto jednak zaznaczyć, że może to stać się inspiracją do interesujących rozmów, poszerzania wiedzy w tym temacie w oparciu o pozycje naukowe czy wreszcie tworzenia własnych wyobrażeń na temat życia po śmierci.

Książka „Pięć osób, które spotykamy w niebie” miała swoją premierę w Stanach Zjednoczonych w 2003 roku i przez prawie dwa lata utrzymywała się na liście bestsellerów publikowanej przez „New York Timesa”. Tytuł ten wciąż pojawia się w rozmaitych anglosaskich rankingach ważnych powieści czy książek, które warto przeczytać. Do tej pory został przełożony na 35 języków i sprzedany na świecie w nakładzie ponad 10 milionów egzemplarzy. Rok po premierze książka doczekała się ekranizacji telewizyjnej. W przekładzie polskim ukazała się w roku 2004 i potem 2008 nakładem wydawnictwa Świat Książki, a w tym roku Zysk i S-ka opublikował wznowienie z uwagi na polską premierę tomu „Kolejna osoba, którą spotkamy w niebie”, będącego kontynuacją wspomnianej powieści.

Lektura tej książki, poza refleksją dotyczącą życia, może przynieść także pewnego rodzaju sprawdzian dotyczący poziomu wrażliwości (cynizmu/pesymizmu/otwartości itd. – niepotrzebne skreślić) na życie. W istocie bowiem przekaz książki dotyczy bardziej życia niż śmierci i jest dość uniwersalny i optymistyczny: kochaj, popełniaj błędy, wybaczaj, żyj z pasją, akceptuj siebie i innych, raduj się każdym dniem. Banalne? Mało odkrywcze? A może tak proste, że aż trudne do zrozumienia? Odpowiedz sobie, czytelniczko i czytelniku, sam/a.

Jowita Marzec