Czasy ZSRR to coś, co ciągnie człowieka jak magnes. Po przeczytaniu jednej książki o tym irracjonalnym okresie od razu sięgasz po drugą. Ta fatalna 'miłość' do ZSRR przejawia się chyba najlepiej w tym, że jestem w stanie czytać o jego historii nawet mając grypę. Cóż. Do łatwych i przyjemnych lektur ta książka nie należy. Bo za pustosłowiem terminów rodem z nowomowy (tj.: 'realny socjalizm' i inne tego typu zawirowania ustrojowe) kryje się ludzka tragedia. Kolektywizacja, donosy, katastrofy (jak ta w Czarnobylu), głód, marnotrawstwo surowców, głód, nieudolność władzy, rozbudowana biurokracja i jeszcze raz głód, to patologie z którymi każdego dnia zmagały się miliony ludzi. A to wszystko w imię proletariackiej wolności (choć proletariuszy jakoś do 'Szturmu na Pałac Zimowy' nie ciągnęło). Mesjanizm Rosji radzieckiej/ sowieckiej był jeszcze tragiczniejszy w skutkach; wiele narodów takich jak: Białorusini, Litwini, Estończycy, Ukraińcy, Czeczeni, Kazachowie, Tatarzy i mniejsze grupy posiadające odrębną świadomość narodową, 'z własnej woli' było poddawanych rusyfikacji. Choć przed autorem stało bardzo trudne zadanie opisania całej epoki ZSRR, a nie pojedynczych rządów, to Józef Smaga zrobił to moim zdaniem bardzo dobrze. Książkę ukończył w styczniu 1992 roku. 25 grudnia 1991 na Kremlu zdjęto flagę z sierpem i młotem.

Czasy ZSRR to coś, co ciągnie człowieka jak magnes. Po przeczytaniu jednej książki o tym irracjonalnym okresie od razu sięgasz po drugą. Ta fatalna 'miłość' do ZSRR przejawia się chyba najlepiej w tym, że jestem w stanie czytać o jego historii nawet mając grypę. Cóż. Do łatwych i przyjemnych lektur ta książka nie należy. Bo za pustosłowiem terminów rodem z nowomowy (tj.:...