Czytałam ten rozsypujący się, pożółkły tom znaleziony na półce bookcrossingowej... To była kiedyś lektura szkolna, licealna, ale chyba nie za moich czasów. Jakby nie było - nie czytałam do tej pory.
A skromna ta książeczka ma nader ciekawą historię. Powstała i została wydana własnym sumptem autora w 1932 roku.Myliłby się więc ktoś, kto spojrzawszy na biografie autora "Pierwszego dnia wolności" sądziłby, że napisał ją na zamówienie powojennych czasów.
Poza tym bohater - Kaźmirek Deczyński to postać autentyczna. Została wpleciona w wydarzenia początku XIX w., a zwłaszcza czasu zrywu patriotycznego, czyli powstania listopadowego 1830 roku.
Trochę trudno się ją czyta, bo Kruczkowski posługujący się przecież polszczyzną dla niego współczesną a dla nas już nieco archaiczną, dodatkowo archaizuje język i bohaterów i narracji. Ale z drugiej strony, jakże świetnie te mrukowate, niezdarne wypowiedzi chłopów wiele nam mówią o ich sytuacji, o skąpieniu im jakiegokolwiek kształcenia. Ot, byle umiał wymówić "z Bogiem" czy "wielmożny panie..."
Kazimierz Deczyński, zdegradowany nauczyciel, siłą do wojska wcielony powoli nabiera tzw. świadomości klasowej. Bolesna to nauka i długo mu jeszcze przyszło się uczyć. Na jego przykładzie widzimy, o ile dłuższą przejść musieli jego sąsiedzi ze wsi Brodnia, zupełnie nawet własnej woli pozbawieni, wtłoczeni w tryby pracy na swoim i zobowiązań wobec dworu. Bo on jednak kształcony był i kazania proboszcza, zblatowanego z władzą inaczej rozumiał. A jednak nie poszedł z podchorążymi na cara. To nie była jego wojna, co klarownie wykłada namawiającemu go do walki za "Ojczyznę i wolność" powstańcowi. Nie są jeszcze w stanie się porozumieć. I kiedy spotyka tytułowego "Kordiana" - także nie dogadują się. Co zatem robi - trzeba trafu - syn ciemiężącego chłopów z Brodni dzierżawcy, także elew podchorążówki i powstaniec? Ano, wali chama "giwerem" na odlew.
Powieść nie jest do końca biograficzna, bowiem Deczyński jednak brał udział w powstaniu i nawet awansował na podporucznika, a zmarł w 1838 roku w Paryżu, dokąd po zamieszkach wyemigrował.
Co pozostaje po lekturze? Obraz znękanych, niemal odczłowieczonych chłopów, gorzej od zwierząt traktowanych... Sceny "śledztwa", rozmów wieśniaków z "panami" i kazanie proboszcza to najjaśniejsze i zarazem najciemniejsze punkty powieści.

Czytałam ten rozsypujący się, pożółkły tom znaleziony na półce bookcrossingowej... To była kiedyś lektura szkolna, licealna, ale chyba nie za moich czasów. Jakby nie było - nie czytałam do tej pory.
A skromna ta książeczka ma nader ciekawą historię. Powstała i została wydana własnym sumptem autora w 1932 roku.Myliłby się więc ktoś, kto spojrzawszy na biografie autora...