Świętej pamięci babcia mojej żony zmarła w wieku osiemdziesięciu siedmiu lat. Zacny wiek. Za każdym razem, jak ją odwiedzaliśmy, to raczyła nas herbatą, a czasem i czymś zdecydowanie mocniejszym. Zaraz po zwilżeniu gardziołka babcia zaczynała opowiadać. A wiadomo, o czym najchętniej starsi ludzie opowiadają – o przeszłości. A im są starsi, tym chętniej wracają do lat swojej młodości.

Tak więc siedziałem i słuchałem. Nie przerywałem, nie tylko dlatego, że babcia ciekawie opowiadała. Ona przede wszystkim nie dawała sobie przerwać. W sumie, po co miałbym to robić, skoro historie były więcej niż ciekawe? Zwłaszcza te o opuszczonych przez Niemców mieszkaniach, w których zupa w garnkach wciąż była ciepła. Lub te o pięknych zastawach stołowych, miękkich pościelach czy murowanych czerwoną cegłą domach. I chociaż „Dunkel” dzieje się na Dolnym Śląsku, to jednak Mazury też pełne były przesiedleńców i ich rodzin.

„Dunkel” to nie tylko historia czworga ludzi, ale i obraz Dolnego Śląska roku tysiąc dziewięćset czterdziestego piątego. Obraz, który Bielawski rysuje na kartach powieści jest mroczny, ponury i złowrogi. Ten trudny powojenny czas jest wrogiem samym w sobie, okresem, kiedy przestają obowiązywać dotychczasowe zasady. Należy pamiętać, że ten fragment ziem odzyskanych praktycznie od XIV wieku (jeżeli się nie mylę) leżał poza granicami Polski. Bielawski w niezwykłym stylu pokazuje, jak postępuje przeobrażenie ziem i przesiedlenia mieszkańców. Tak więc losy bohaterów są tylko przyczynkiem do pokazania czegoś ważniejszego, głębszego, może bardziej tajemniczego.

Kim jest tytułowy Dunkel? Na pewno szybko się domyślicie, rozpoczynając lekturę książki. Dunkel jest, był i będzie. Można go zobaczyć. I usłyszeć. Widział rozdarte łono, które wypluło nas na świat i będzie nas trzymać za rękę, gdy już zapomnimy o reszcie. Był, jest i będzie. Jest naprawdę. Ma dwoje oczu, dwoje uszu, parę rąk i parę nóg. Zobaczcie, rozejrzyjcie się. Widzicie lustro? Sprawdźcie tam. Dunkel czeka. Jest tam cały czas. Widać go też na fotografiach, tam z boku, w głębi. Jeżeli nie widzicie, to poszukajcie. Tam jest, wciąż jest.

I chociaż akapit powyżej to tylko nieudolna parafraza, to jednak starałem się oddać styl Bielawskiego, żebyście wiedzieli, z czym będziecie mieli do czynienia. Bo nie ma co się oszukiwać. „Dunkel” to nie jest książka lekka, łatwa i przyjemna. Fabuła koresponduje ze stylem, pełnym ciężkiego brzemienia, jakie autor dźwiga na plecach, podejmując się przecież niełatwego tematu. Tak więc każde zdanie to uczta, która wymaga od czytelnika maksymalnego skupienia. Lektura szybko męczy, ale nie dlatego, że jest nieinteresująca czy niezrozumiała. Po prostu Bielawski – poprzez słowa i zdania – przekazuje nam cząstkę ciemności zapisanej na kartach powieści. Nie ma co, zazdroszczę Śląskowi. Dolny ma Bielawskiego, a Górny Twardocha.

Trudno powiedzieć, czy mamy do czynienia z horrorem, czy też nie. „Dunkelowi” blisko do powieści grozy, ale i znajdą tutaj coś dla siebie fani Orbitowskiego i wspomnianego wcześniej Twardocha. Przeciwnik jest zarysowany, ale nie jest to ktoś/coś, z czym można walczyć. Trudno nawet powiedzieć, czy bohaterowie są świadomi tego, z czym się mierzą. Mrok jest w każdym z nas, a powojenna zawierucha po prostu uwidoczniła nasze najgorsze cechy. Albo te prawdziwe.

Wydaje mi się, że nie tak dawno czytałem „Ćmę”, a już po chwili miałem wielką przyjemność zmierzyć się z nową powieścią tego młodego i obiecującego autora. I co mogę powiedzieć? W moje komplementy możecie nie uwierzyć, więc napiszę tylko tyle – czytajcie Bielawskiego. Dlaczego? Otóż za kilka lat będziecie mogli powiedzieć, że czytaliście jego książki, zanim to było modne. Niech to posłuży jako najlepsza rekomendacja.

Michał Wnuk