„Powstanie Warszawskie to 63 dni walki. Jednak historia Powstania nie skończyła się wraz z jego upadkiem. Co więcej, aby móc zrozumieć tę jedną z największych bitew miejskich w dziejach, należy nieco cofnąć się w czasie. Proponujemy autorskie spojrzenie na Powstanie, które wyjaśni jego skomplikowane losy”.

Powstanie Warszawskie to jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii Polski. Wydawać by się mogło, że na temat Powstania napisano już tysiące książek i artykułów. Liczni autorzy pochylili się nad każdym jego aspektem. Czy zatem jest potrzeba na kolejną książkę poświęconą Powstaniu Warszawskiemu? Czy może ona zaciekawić czytelnika i wyróżnić się spośród innych tytułów? Publikacja „Chcieliśmy być wolni. Powstanie Warszawskie 1944” pokazuje, że jak najbardziej. Tytuł ten ukazał się nakładem wydawnictwa W.A.B. i Muzeum Powstania Warszawskiego. Jest to zbiorowa praca Andrzeja Zawistowskiego, Rafała Brodackiego, Katarzyny Utrackiej, Michała Tomasza Wójciuka, Pawła Brudka i Pawła Ukielskiego. Już na wstępie powiem, że jest to rewelacyjna książka, ze wszech miar godna polecenia. To historia Powstania Warszawskiego napisana z myślą o możliwie szerokim gronie odbiorców. Autorzy nie podają nadmiaru szczegółów, które mogą przytłaczać. Jednocześnie dają możliwie jasny i arcyciekawy wykład o tym dramatycznym zrywie, jakim było Powstanie.

Zanim jednak o treści książki, to jeszcze zwrócę uwagę na niezwykle staranne wydanie. Twarda okładka, wysokiej jakości papier, liczne zdjęcia i ilustracje sprawiają, że jej lektura jest prawdziwą przyjemnością. Dodatkowo niektóre informacje ujęto w kolorowe ramki, co może przywodzić na myśl skojarzenia z podręcznikiem. Wszystko to jednak świetnie ze sobą współgra i sprawia wrażenie świetnie przygotowanej książki. Jestem pewien, że będzie to jedna z najważniejszych publikacji poświęconych Powstaniu Warszawskiemu.

Pewnym zaskoczeniem może być fakt, że autorzy cofnęli się aż do czasów rozbiorów. Wpisują jednak Powstanie Warszawskie w dążenia Polaków do niepodległości i niezawisłości. Sporo piszą o okupacji Polski przez III Rzeszę i Związek Sowiecki.

„Nadzieja” oraz „Walka” – tak zatytułowane zostały rozdziały opisujące militarne dzieje Powstania. Autorzy opisują walki niemal dzień po dniu. Pokazują heroizm Powstańców i bestialstwo Niemców. Nadzieje Polaków i cynizm aliantów. Choćbyśmy bowiem nieskończenie wysławiali męstwo walczących Polaków, to nic nie mogło zmienić realnego układu sił. Ten zaś był zdecydowanie korzystny dla Niemców. Dodatkowo Stalin wręcz upokorzył premiera Mikołajczyka i naszych zachodnich sojuszników swoją cyniczną postawą wobec „problemu” Powstania. Oczywiście są to fakty powszechnie już znane, jednak ciągle wywołujące silne emocje.

Narracja w książce nie kończy się wraz z upadkiem Powstania Warszawskiego. Niezwykle dramatyczny jest rozdział pod tytułem „Niewola”, pokazujący losy warszawiaków po zakończeniu Powstania. Rozpoczęła się „wielka tułaczka”, która była kolejnym aktem upokorzenia. Jednak nie wszyscy opuścili Warszawę. Dlaczego niektórzy zdecydowali się żyć pośród ruin?

Sporo miejsca zostało też poświęcone kwestii pamięci o Powstaniu Warszawskim. Kiedy je wychwalano, a kiedy nie wolno było o nim mówić? Jak przebiegały spory odnośnie do sensu jego wybuchu? Czy mimo upływu tylu lat potrafimy mówić o Powstaniu Warszawskim bez emocji?

Ostatni rozdział to przejmujące wspomnienia Powstańców, które naprawdę warto przeczytać.

„Chcieliśmy być wolni. Powstanie Warszawskie 1944” to rewelacyjna książka napisana przez grupę historyków pracujących w Muzeum Powstania Warszawskiego. Jestem pewien, że będzie ona jedną z najważniejszych publikacji poświęconych temu wydarzeniu. Publikacja ta łączy bowiem w sobie świetną narrację, język trafiający do każdego odbiorcy z rzetelną historyczną wiedzą. Wszystko to zostało zawarte w książce atrakcyjnej wizualnie, którą bierze się do ręki z prawdziwą przyjemnością. Zdecydowanie polecam.

Wojciech Sobański