Historia budowy metra w Warszawie w latach 50-tych, o czym z młodych ludzi obecnie mało kto wie.
Dlaczego to tak się ślimaczyło, dlaczego wojsko wtykało nos we wszystkie sprawy, dlaczego taki a nie inny projekt zatwierdzono, dlaczego wtedy się nie udało?
Odpowiedzi znajdziemy w książce.

Historia budowy metra w Warszawie w latach 50-tych, o czym z młodych ludzi obecnie mało kto wie.
Dlaczego to tak się ślimaczyło, dlaczego wojsko wtykało nos we wszystkie sprawy, dlaczego taki a nie inny projekt zatwierdzono, dlaczego wtedy się nie udało?
Odpowiedzi znajdziemy w książce.

Warszawa to jedyne polskie miasto, które ma podziemne metro (kolej miejska naziemna funkcjonuje nie tylko tam, można wymienić np. trójmiejską SKM). Czytelnik dowie się z książki w jakich bólach rodziła się stołeczna sieć, jakie cele oprócz transportowych miała spełniać w czasach PRL-u i wiele innych ciekawostek.
Niektóre mapy mogłyby być bardziej czytelne, jak wspomniała przedmówczyni, ale poza tym świetna pozycja.

Warszawa to jedyne polskie miasto, które ma podziemne metro (kolej miejska naziemna funkcjonuje nie tylko tam, można wymienić np. trójmiejską SKM). Czytelnik dowie się z książki w jakich bólach rodziła się stołeczna sieć, jakie cele oprócz transportowych miała spełniać w czasach PRL-u i wiele innych ciekawostek.
Niektóre mapy mogłyby być bardziej czytelne, jak wspomniała...

W varsavianistyce książek wydaje się dość dużo, jednak pozycji naukowych, coś wnoszących badań jest stosunkowo mało. Najczęściej maja one charakter popularyzatorski i jak to mówi mój znajomy są "do poczytania". Stacja plac Dzierżyńskiego jest pod tym względem wyjątkowa. Wnosi wiele, do historii Warszawy lat 50 i obszernie pokazuję kulisy budowy podziemnej kolejki. Widać dobry warsztat autora. Dotarł do bogatej dokumentacji zwianej z opisywanym problem (bogato ilustrowana) oraz cytuje wiele źródeł archiwalnych (za to też duży plus). Warto ją przeczytać dla wszystkich, którzy interesują nie tylko podziemną kolejką w Warszawie ale i jego historią światową. Ocena byłaby wyższa ale czytając ja niekiedy mnie nużyła mimo, że jest stosunkowo krótka - 248 stron (wiele zajęte przez ilustracje). Niemniej polecam. Zasłużona nagroda Clio.

W varsavianistyce książek wydaje się dość dużo, jednak pozycji naukowych, coś wnoszących badań jest stosunkowo mało. Najczęściej maja one charakter popularyzatorski i jak to mówi mój znajomy są "do poczytania". Stacja plac Dzierżyńskiego jest pod tym względem wyjątkowa. Wnosi wiele, do historii Warszawy lat 50 i obszernie pokazuję kulisy budowy podziemnej kolejki. Widać...

Obawiałam się, że książka będzie jakąś naukową ramotą. Gdy otworzyłam pierwszy rozdział dotyczący historii metra na świecie, moje obawy jeszcze się wzmogły. A tymczasem był on optymalnej długości i wypełniony nieznanymi mi wcześniej faktami. Kolejne części również są wyważone pod względem ilości przekazywanej wiedzy i nie zasypują czytelnika lawiną nazwisk, dat i specjalistycznego słownictwa. Cała opowieść układa się w zwarty i logiczny ciąg, a przy tak obszernym i – jakby nie patrzeć – specjalistycznym temacie, to wielka sztuka. Dużą gratką był rozdział poświęcony propagandzie dotyczącej budowy metra.

Autor pracował nad książką dwa lata, przekopując się przez tysiące dokumentów (do 2016 r. część z nich była – nie wiedzieć czemu – utajniona). Za pomocą zapisków, map, zdjęć, fragmentów prasy czy archiwalnych wypowiedzi opowiada nam o przebiegu i przyczynach klęski warszawskiej inwestycji. Okrasza swoją narrację licznymi ciekawostkami, nieznanymi faktami oraz rozprawia się z mitami dotyczącymi budowy metra. Na przykład takimi, czy Rosjanie nie wsparli finansowo budowniczych metra, bo woleli ufundować Pałac Kultury i Nauki oraz czy w podziemnych, zalanych tunelach wciąż stoją maszyny.

Nie wypada nie wspomnieć o stronie wizualnej publikacji. Jest ona naprawdę pięknie i elegancko wydana, ciekawie zaprojektowana oraz zawiera liczne zdjęcia i plany z epoki. Dla kogoś, kto interesuje się historią Warszawy, to pozycja obowiązkowa. Jako drobne mankamenty wskażę kilka przeoczeń korektorskich oraz to, że niektóre historyczne schematy metra były dość nieczytelne. Samo ich zamieszczenie to duża wartość, ale czytelnik nie może zbytnio czerpać przyjemności z ich analizowania, bo literki są małe, a całość rozmazana.

Książka z jednej strony jest publikacją bardzo lokalną i hermetyczną. Dla osób spoza Warszawy kolejne propozycje tras metra i związane z nimi nazwy ulic i placów mogą być zupełnie abstrakcyjne. Zabrakło mi nałożenia propozycji trasy z lat 50. XX wieku na współczesne dwie linie metra. Mogłoby to stanowić niewielkie ułatwienie dla osób nieznających topografii stolicy.

Ale „Stacja Plac Dzierżyńskiego” tylko pozornie dotyczy wyłącznie budowy metra w Warszawie. Gdy popatrzymy na ten projekt z szerszej perspektywy, powie nam on dużo o ówczesnej sytuacji politycznej, ekonomicznej i społecznej. O wielkich marzeniach, urojonych obawach i niespełnionych nadziejach. Z jednej strony przebieg budowy metra w latach 50. XX wieku pokazuje uzależnienie Polski od ZSRR. Gdy Moskwa zaleciła budować metro głębokie, nie było innego wyjścia. Mieliśmy odwoływać się do najlepszych wzorców radzieckich.

Po drugie, decyzja o nadaniu kolei podziemnej charakteru militarnego uzmysławia, jak duży był wówczas strach przed kolejnym konfliktem zbrojnym. Pomińmy już to, że planowane rozwiązania nie uchroniłyby ludności cywilnej np. przed atakiem nuklearnym. W końcu, nie można zapominać, jak wymagający od strony technicznej był to projekt, a dodatkowo brakowało odpowiedniej kadry wyższej. W wojnie Polska straciła kwiat inteligencji, a ta część, która przeżyła, była uznana za wrogów Polski Ludowej. Jednak braki kadrowe były tak duże, że władze PRL zatrudniały przy budowie metra nawet osoby z rodowodem w AK, które miały ogromne trudności ze znalezieniem pracy. Skoro tak daleko idące refleksje naszły mnie po lekturze książki Andrzeja Zawistowskiego, jest to najlepsza rekomendacja tej publikacji.

Obawiałam się, że książka będzie jakąś naukową ramotą. Gdy otworzyłam pierwszy rozdział dotyczący historii metra na świecie, moje obawy jeszcze się wzmogły. A tymczasem był on optymalnej długości i wypełniony nieznanymi mi wcześniej faktami. Kolejne części również są wyważone pod względem ilości przekazywanej wiedzy i nie zasypują czytelnika lawiną nazwisk, dat i...