„Co się stało? – spytasz. Nie odpowiem Ci. Wczytaj się uważnie w moje słowa. Zaczynamy wędrówkę. I nie spieraj się ze mną, proszę, że imaginuję, że mieszam kazusy w mej opowieści. Przedstawiam fakty, tak jak ja je widzę, amen. A widzę i opisuję…”.

Adam Mickiewicz – to nazwisko słyszał chyba każdy. Wieszcz narodowy, jeden z najwybitniejszych poetów i pisarzy w dziejach literatury. Mickiewicz spogląda na nas z niezliczonych pomników, chodzimy po ulicach noszących jego imię, kolejne pokolenia dzieci uczą się na pamięć fragmentów jego utworów. Doprawdy trudno wyobrazić sobie polską literaturę i historię bez Adama Mickiewicza. Czy jednak znamy jego biografię? Co wiemy o jego życiu osobistym? Jednym słowem – kim był Adam Mickiewicz? Bo był kimś więcej niż tylko autorem „Pana Tadeusza”.

Na te i podobne pytania odpowiada fenomenalna książka Cezarego Harasimowicza pod bardzo prostym tytułem „Adam”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Lira. Autor jest znanym pisarzem i scenarzystą. Muszę powiedzieć, że jestem pod wrażeniem jego najnowszego tytułu. „Adam” to bez dwóch zdań świetna rzecz. To książka, która – według mnie – czyta się sama. Cezary Harasimowicz stworzył dzieło naprawdę godne Mickiewicza. Nie pytajcie mnie, jak tego dokonał – bez wątpienia jednak udała mu się ta trudna sztuka. Jeśli myślicie, że będzie to kolejna klasyczna biografia – czasem być może nieco nudnawa – to nie możecie się bardziej mylić. Wydawca reklamuje książkę słowami: „takiej powieści o Mickiewiczu jeszcze nie było”, i należy się z tym zgodzić.

„Adam” opisuje życie Mickiewicza od narodzin aż do pogrzebu. Narratorem jest pewna tajemnicza postać. Czy to Anioł Stróż wieszcza? Czy może przeciwnie – sam diabeł? Czy to uosobienie losu, przeznaczenia, fatum? Autor nie daje odpowiedzi na to pytanie. Jednak zabieg taki jest bez wątpienia oryginalny i bardzo udany. Poznajemy burzliwe życie poety, jego miłości i romanse, filozofię życiową i poglądy polityczne. Strona po stronie obserwujemy, jak Adam dorasta. Jak staje się poetą, coraz bardziej świadomym swojej roli i misji, jaką ma odegrać. W książce licznie przywoływane są fragmenty jego dzieł, nie tylko tych najbardziej znanych. Dzięki temu możemy na nowo uświadomić sobie geniusz Mickiewicza. Istotnie, Adam Mickiewicz był geniuszem, był gigantem literatury. Nie znaczy to jednak, iż był postacią bez skazy, kimś idealnym. Takich ludzi nie ma. Poznajemy zatem go także jako człowieka. Był postacią trudną – przekonany o własnej wielkości, skłonny do konfliktów, jednocześnie bardzo uduchowiony i kochliwy. Jego liczne romanse wywoływały obyczajowe skandale i ściągały nań kłopoty. Kilka razy o mały włos nie doszło do pojedynków. Mimo tego był także mężem i ojcem kilkorga dzieci. Czy jednak był szczęśliwy w małżeństwie? Czy był stworzony do zwykłego, codziennego życia?

Podczas lektury wraz z Mickiewiczem wędrujemy po niemal całej Europie. Choć zawsze miał on w sercu ukochaną Litwę, choć marzył o niepodległej Polsce, to jednak kawał życia spędził na emigracji. Mieszkał w Rosji, Niemczech, we Włoszech i wreszcie w Paryżu. Wszędzie podążała za nim jego sława. Wszędzie podążał za nim też jego tajemniczy opiekun.

„Adam” to książka, którą czyta się z przyjemnością i prawdziwym zainteresowaniem. Cezary Harasimowicz niejako zdejmuje Mickiewicza z pomników i portretuje go jako człowieka – dziecko swojej epoki. Człowieka porywczego, pełnego pasji i przekonanego o misji, jaką przyszło mu wypełnić. Był Adam Mickiewicz spiskowcem, profesorem, kochankiem, mężem i ojcem, tułaczem i pielgrzymem. Był wreszcie poetą i za sprawą swoich dzieł słusznie przeszedł do historii. Cóż więcej pisać – książka bardzo mi się podobała. Jej lektura to prawdziwa przyjemność, a język i styl autora godne są samego Adama. Zdecydowanie polecam.

Wojciech Sobański