W psychoterapii nie ma uniwersalnych rozwiązań, które można by zastosować w każdym przypadku ze 100% skutecznością. Jest to więc metoda pomocy stawiająca wiele wyzwań wobec tych, którzy ją stosują i którzy z niej korzystają. Niefortunne porównanie psychoterapii do medycyny tylko fałszuje jej istotę. Nie ma bowiem „pigułki” szczęścia, adekwatnej samooceny czy świadomego wchodzenia w nowe relacje miłosne. Psychoterapeuta nie ma dostępu do obiektywnych danych w postaci wyników badania krwi, moczu czy wymazu z gardła, by zaaplikować właściwe oddziaływanie. To pacjent czy klient (nazywany inaczej w zależności od podejścia w psychoterapii) jest odpowiedzialny za zmianę, której dokona w życiu, nie żadna tabletka czy terapeuta. A jednak psychoterapia jest skuteczna i daje dobre wyniki. Jak więc terapeuci znajdują to, co działa? Uprzedzam od razu, że nie poznamy odpowiedzi na to pytanie, bo techniki pracy terapeutów dostępne są w książkach o tej tematyce. W „Listach terapeutycznych” poznamy za to wypowiedzi jednego z popularniejszych współczesnych terapeutów i jego propozycje na to, co działa.

„Listy terapeutyczne” to zbiór listów, które Bert Hellinger napisał w odpowiedzi na wysłane do niego zapytania. Myślę, że gdyby opublikowano listy nadawców, książka bardziej działałaby na wyobraźnię. Zrozumiałe jest jednak, że ze względu na prawa autorskie nadawców, nieraz anonimowych, opublikowanie zapytań było niewykonalne. O treści listów dowiadujemy się zaledwie tyle, ile napisane jest w nagłówku danego rozdziału, więc trudno wyobrażać sobie jakąś osobę i jej problem, jeżeli opisywany jest tylko przez jedną stronę. W jednym czy dwóch miejscach książki pojawia się odpowiedź nadawcy, jednak jest to wyjątek.

Warto nadmienić, że Bert Hellinger to w psychoterapii postać bardzo kontrowersyjna. Stworzył metodę terapeutyczną zwaną „ustawieniami rodzinnymi”, w której wykorzystane jest zjawisko, że osoba, symbolicznie postawiona w miejsce członka rodziny pacjenta, ma takie same odczucia, jak ten krewny, mimo że nic o nim nie wie (ustawień dokonuje się zawsze przypisując role całej rodzinie). Brzmi jak szarlataństwo, prawda? Tak też jest traktowane przez grom specjalistów, nikt bowiem nie wyjaśnił, w jaki sposób ten fenomen funkcjonuje. Metoda stosowana jest w kilkudziesięciu krajach świata, osiągając dużą popularność i powodując jeszcze większą falę krytyki. Obecnie, Bert Hellinger w swojej pracy terapeutycznej wykracza poza ramy psychoterapii naukowej, w swoich książkach akcentując aspekt duchowy. W związku z tym, nawet zwolennicy metody ustawień odcinają się od jego duchowej posługi, bo ta już wkracza w obszary, do których psychoterapia nie rości sobie praw. Dlatego do tego, co Hellinger pisze o różnych zaburzeniach psychicznych, również w Listach… warto mieć dużo dystansu i nie brać tego co pisze za pewnik, ale za jego osobisty punkt widzenia, poparty co prawda wieloletnim doświadczeniem, ale nie mający żadnych podstaw naukowych. Być może kiedyś ktoś wyjaśni tajemnicę ustawień i nada znaczenie opiniom Hellingera, póki co jednak, jego twierdzenia można traktować jako złote myśli. Nic ponadto.

Anna Kaczmarczyk