Kiedy w lipcu 1995 roku Ian Wilmut i Keith Campbell wraz z zespołem sklonowali owcę, nadzieje na leczenie wielu nieuleczalnych chorób rozbudziły się z niespotykaną wcześniej siłą. Owca otrzymała imię Dolly i szybko stała się sławna na całym świecie. Równie szybko doszło do wycofania większości funduszy wspierających działalność dotyczącą podobnych praktyk. Uznano bowiem, że sklonowanie zwierzęcia stanowi nie tylko przełom, ale przede wszystkim otwiera wrota do klonowania ludzi. Obawiano się, że mogłoby dojść do produkcji ludzi (dorosłych klonów) celem pozyskiwania organów do przeszczepów albo wytwarzania dzieci na zamówienie (klonów otrzymywanych docelowo w wieku noworodkowym, będących kopiami „rodzica” lub innej wskazanej osoby, np. o ponadprzeciętnych uzdolnieniach). Hipoteza klonowania ludzi nasuwa cała masę wątpliwości zarówno natury prawnej, społecznej, religijnej, jak i etycznej. Zdecydowana większość krajów wysoko uprzemysłowionych zakazała na mocy przepisów prawa prowadzenia prac nad klonowaniem ludzi w celach reprodukcyjnych, ale jeśli chodzi o cele medyczne, sytuacja nie jest już tak wyklarowana.

To, co jest zakazane prawnie, zwykle znajduje niestety azyl w szarej strefie, gdzie za zamkniętymi na klucz drzwiami robić można wszystko to, na co tylko przyjdzie ochota. Taką właśnie sytuację przedstawia w swojej książce Robin Cook. Prezentuje nam zapędy laboratoriów medycznych, w których badania naukowe nie są regulowane żadnymi przepisami. Choć oczywiście książka ta nie stanowi odzwierciedlenia prawdziwych wydarzeń, to trudno nie ulec przeświadczeniu, że gdzieś tam skrycie coś podobnego albo może nawet jeszcze gorszego się dzieje.

„Pandemia” to kolejny tom z cyklu opowiadającego o losach Laurie Montgomery i Jacka Stapletona, zajmujących się zawodowo medycyną sądową. Tym razem na pierwszy plan wysunie się śledztwo dotyczące śmierci młodej kobiety, która nagle doznaje ostrej niewydolności oddechowej. Całe zdarzenie ma miejsce w metrze i nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie podejrzenie, że sprawa ta ma podłoże wirusowe. Gdyby obawy te zostały potwierdzone, należałoby wprowadzić w życie procedurę przygotowaną na wypadek epidemii. Wiązałoby się to z koniecznością wprowadzenia kwarantanny. Problem polega jednak na tym, że przy zmarłej nie znaleziono żadnych dokumentów ani telefonu. Kiedy bowiem straciła przytomność, ktoś wykorzystał zamieszanie i dokonał kradzieży. Jak zatem wprowadzić specjalne środki ostrożności, kiedy nie wiadomo, jakiego regionu dotyczy zagrożenie? Tu właśnie zaczyna się cała ta historia. Jack Stapleton chwyta się przeróżnych pomysłów na ustalenie tożsamości kobiety, a im bardziej będzie drążył, tym mniej mu się to wszystko będzie podobało. Od stołu sekcyjnego trafi bowiem do prywatnej kliniki, której właścicielem jest multimilioner azjatyckiego pochodzenia, specjalizujący się w bioinżynierii.

„Pandemia” jest dość dobrze skrojonym thrillerem medycznym, któremu nie brakuje niestety niedociągnięć. Największą wadą jest tu zbyt powierzchowne podejście autora do życia osobistego głównego bohatera. Przedstawia się nam go jako zdruzgotanego ojca chorego dziecka, ale jednocześnie jego notoryczne unikanie kontaktów zarówno z córeczką, jak i pozostałymi członkami rodziny zaprzecza temu, jakoby ich los był dla niego aż tak istotny, jak on sam deklaruje. To bardzo irytujące i chyba lepiej by było, gdyby autor zupełnie zrezygnował z tego wątku. Relacje Jacka z dziećmi, żoną i teściami są płytkie i stawiają go w złym świetle. Jawi się nam on jako mężczyzna nieczuły, który ucieka przed problemami, zamiast stawić im czoła. Nie powinno tak być, zwłaszcza że mowa tu przecież o lekarzu, który winien mieć dużą wiedzę nie tylko o samych chorobach, ale również o roli bliskich w leczeniu. Robin Cook ukazuje nam go w takim świetle, że trudno uznać go za osobę wiarygodną. Oddany lekarz, troszczący się o innych, ryzykujący własne życie dla ochrony tysięcy, a jednocześnie człowiek zupełnie nieczuły na cierpienie najbliższych. Tacy, rzecz jasna, również chodzą po tym świecie, ale trudno jest ich nie uznać za posiadających patologiczne osobowości.

Kolejną budzącą zastrzeżenia sprawą jest fart, z jakim podejmowane są przez Jacka kolejne tropy. Zbyt łatwo odkrywa i dopasowuje puzzle w tej skomplikowanej układance, co jest raczej mało prawdopodobne. Wydaje się, że niczym w „Alchemiku” Paula Coelha, jeśli czegoś bardzo chcesz, wszechświat zrobi wszystko, by pomóc ci to osiągnąć. Tyle że to nie ten rodzaj literatury. Jeśli miał to być thriller, to nie jestem przekonana, czy książka ta się autorowi w stu procentach udała.

Pomijając jednak te poważne wady, przedstawienie z bliska machlojek w transplantologii, o które wcale nietrudno również w Polsce, winno zostać zwieńczone pochwałą. Jest to ta dziedzina medycyny, której towarzyszy najwięcej wątpliwości, skupiająca wokół przeprowadzanych operacji ogromne pieniądze, a co za tym idzie, prowokująca ludzi o słabych charakterach i wiotkich kręgosłupach moralnych do nadużyć. Sama już hipoteza hodowania narządów jest kontrowersyjna, choć przecież faktem jest, że tysiące ludzi umiera, nie doczekawszy się nigdy przeszczepu serca, wątroby czy nerki. Czy jednak na pewno szczytny cel uświęca środki? Do rozważań właśnie nad tym zagadnieniem zmobilizuje nas Robin Cook w swojej „Pandemii”.

Podsumowując, jeśli jest się zagorzałym fanem twórczości Cooka, to „Pandemię” przeczyta się z dużą przyjemnością, ale jeśli oczekuje się od thrillera medycznego trzymania w napięciu od pierwszej aż do ostatniej strony, to to nie jest taka książka.

Izabela Straszewska