Z prologu
Postać krymskiego hierarchy-chirurga św. Łukasza (Walentego Wojno-Jasienieckiego) jest bez wątpienia zadziwiająca, zasługująca na niejedną publikację. Powodów ku temu jest aż nazbyt wiele, a wśród nich wciąż mało znane polskiemu Czytelnikowi złożone koleje losu i osobowość tego uczonego i wyznawcy Chrystusa, prawosławnego arcypasterza wywodzącego się (ze strony ojca) z rodu o silnych polskich korzeniach, wychowanego w mieszanej rodzinie prawosławno-katolickiej. Ten święty naszych czasów (1877-1961) realizował jednocześnie dwa powołania: lekarza i kapłana, człowieka nauki i człowieka wiary. Wkraczał w dorosłość drogą męża, ojca, aby w efekcie złożyć śluby monastyczne i przez resztę życia, nie bacząc na lata aresztów i więzień, być wiernym wezwaniu św. Pawła, aby „głosić ewangelię” (l Kor 1,17). W czasach najtrudniejszych dla Kościoła prawosławnego w Rosji rokujący wielkie nadzieje w dziedzinie nauki doktor Walenty - wydawałoby się wbrew logice - świadomie przyjął święcenia kapłańskie, a później sakrę biskupią, stając się jednocześnie jednym z największych ówczesnych autorytetów w dziedzinie chirurgii. Okazał się przydatnym swej ojczyźnie i jej obywatelom w o wiele większym stopniu niż ci, którzy w imię dobra tej samej ojczyzny byli jego prześladowcami i którzy prześladowań św. Łukaszowi nie szczędzili. Mimo wysiłków ludzi, czyniących wiele starań, by usunąć go w cień, by jak najszybciej o nim zapomniano, już za życia stał się człowiekiem-legendą. Na przekór staraniom tychże ludzi, właśnie dzięki św. Łukaszowi nazwiska i czyny prześladowców zostały ku przestrodze ocalone od zapomnienia. Dziś bez trudu można spotkać książki pióra władyki, artykuły, bogate zbiory kazań, wspomnienia świadków, opisy wydarzeń, dokumenty, korespondencję, pamiętniki. Listę uzupełniaj ą opublikowane po 2000 roku materiały tajne, pochodzące z teczek prowadzonych przez ówczesne służby bezpieczeństwa.