Nicola Chiaromonte. „Wymawiasz nazwisko, ale nie jest znane nikomu. Albo dlatego że ten człowiek umarł, albo że znakomitością był nad inną rzeką” - te pięknie słowa Czesława Miłosza z pewnością doskonale pasują do włoskiego myśliciela i eseisty. „Granice duszy” to zbiór jego tekstów z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego stulecia, który w mojej ocenie jest przede wszystkim zapisem intelektualnego klimatu tamtych czasów. Rozliczenie z przeszłością kontynentu, egzystencjalna kwestia ludzkiej wolności czy próba odczytania na nowo europejskiej kultury i sztuki – to tylko niektóre wątki zawarte w zbiorze esejów Chiaromontego.

Przyjemnie jest zanurzyć się w tym światopoglądowym fermencie, w wyniku którego na nowo próbowano nakreślić źródła naszej kultury i wartości, zanim konsumpcjonizm i masowość upchnęły poruszane tutaj problemy do schowka historii ludzkiej myśli z plakietką „przeterminowane/nie-do-sprzedania”. W rzeczy samej, Chiaromonte tworzył teksty trudne do masowego odbioru, co nie przeszkadzało mu w ich publikowaniu w prasie. Nasycone głębokimi przemyśleniami, mocno czerpiące z intelektualnych prądów powojennej Europy, mogą obecnie trafić do gustu raczej wąskiego grona odbiorców. Bo, jak dalej dopisał Miłosz, „młode pokolenia nie interesują się tym co było gdzieś i kiedyś”. Jest tak, ale nie można być zanadto surowy w stosunku do młodych. Aby czerpać przyjemność z eseistyki włoskiego pisarza, trzeba wiedzy i doświadczenia, które to bardzo rzadko idą z młodością w parze. Zresztą młodość to pojęcie względne.

Wydawca podzielił zebrane eseje na trzy części, z których najciekawsze wydawały mi się te zebrane w środkowych rozdziale, zatytułowanym „Heretyk”. Może dlatego, że zawierały one najwięcej osobistych i mocno bezkompromisowych przemyśleń autora na temat współczesnego mu świata, czego najlepszym przykładem jest esej „Masowość a wyższe wartości”, w którym - w oparciu o fragmenty z „Buntu mas” Ortegi y Gasseta (kolejna pozycja do zaliczenia) - poszukuje różnic między zniewolonym „człowiekiem masowym” a świadomą życia i paradoksu wolności jednostką ludzką. Zawarty w tym eseju klimat rozpaczliwego poszukiwania pewnych wartości w bezsensowym świecie stanowi doskonałą wizytówkę stylu autora, który to przejawia się niezależnie od tego, czy w swoich tekstach Chiaromonte porusza tematykę dotyczącą powieści, teatru, sztuki, polityki, historii czy filozofii. Warto również uważnie wczytać się w uwagi poświęcone antycznej kulturze greckiej, które przynoszą sporo ciekawych i oryginalnych wniosków.

Nicola Chiaromonte z pewności należał do czołówki intelektualistów XX wieku. Natomiast tą zadziwiającą nieco nieznajomość współcześnie jego nazwiska (oraz jego mistrza, Caffiego) należy chyba tłumaczyć mocno ekskluzywną, jeśli mogę użyć tego sformułowania, formą twórczości jaką uprawiał. Pamięć ludzka „lubi” jednak postacie tworzące monumentalne dzieła, które pozwalają szerokiej publiczności znaleźć coś dla siebie, nawet jeśli owo znalezisko było dalekie od intencji twórcy. To właśnie dlatego nazwiska Camusa czy Sartre'a, co by wymienić te najgłośniejsze, są niczym sztandary w intelektualnej spuściźnie europejskiej kultury. A Chiaromonte? Chiaromonte, by powrócić do słów Miłosza, był „znakomitością nad inną rzeką”. Warto zatem choć na chwilę tam zawitać. „Granice duszy” warte są bowiem poświęconego na lekturę czasu.

Nicola Chiaromonte. „Wymawiasz nazwisko, ale nie jest znane nikomu. Albo dlatego że ten człowiek umarł, albo że znakomitością był nad inną rzeką” - te pięknie słowa Czesława Miłosza z pewnością doskonale pasują do włoskiego myśliciela i eseisty. „Granice duszy” to zbiór jego tekstów z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego stulecia, który w mojej ocenie jest...