Ucieczka od wolności

Autor zastanawia się dlaczego wolność nie jest wartością absolutną. Jak to się dzieje, że ciągle człowiek od wolności ucieka – w wyniku zewnętrznych bodźców pozbawiających go jej. Trafnie stwierdza, że człowiek dobrowolnie poddaje się w niewolę, aby w zamian otrzymać bezpieczeństwo oraz pozbyć się samotności. Bardzo ważną kwestią jest autorytet, szukanie kogoś godnego zaufania i zarazem mocnego. Kształtowanie się grup, rodów, a później państwowości – to pierwsze przejawy pozbywania się wolności.

Przedstawia dwuznaczność wolności, historycznie jak zmieniało się jej pojęcie. Odwołuje się do dorobku filozoficznego ludzkości. Potem opisuje mechanizmy ucieczki (autorytaryzm, destruktywność, mechaniczny konformizm). Natomiast hitleryzmowi przeznacza cały szósty rozdział. Psychoanalitycznie podejmuje kwestię scedowania wolności.

Przytaczam niezwykle ciekawy cytat i uważam, że jest bardzo uniwersalny: "W wyniku zmiany warunków społecznych zmienia się charakter społeczny, tj. powstają nowe potrzeby i nowe lęki. Te nowe potrzeby rodzą nowe idee i sprawiają, że człowiek staje się na nie do pewnego stopnia podatny".

Autor zastanawia się dlaczego wolność nie jest wartością absolutną. Jak to się dzieje, że ciągle człowiek od wolności ucieka – w wyniku zewnętrznych bodźców pozbawiających go jej. Trafnie stwierdza, że człowiek dobrowolnie poddaje się w niewolę, aby w zamian otrzymać bezpieczeństwo oraz pozbyć się samotności. Bardzo ważną kwestią jest autorytet, szukanie kogoś godnego...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Aż się nie chce wierzyc, ze z 44 roku. niesamowicie aktualna

Aż się nie chce wierzyc, ze z 44 roku. niesamowicie aktualna

Pokaż mimo to

Rozważania na temat podłoża psychologicznego u jednostki (tzw. osobowośc autorytarna, sado-masochistyczna) która była lekkim gruntem pod zaczątek totalitaryzmu. Książki Fromma są przepełnione pięknymi, precyzyjnymi cytatami. Jego książki budzą we mnie sakralne odczucia, jakbym czytała biblię tylko taką rozprawiającą o duchowości-psychologii. W moim odczuciu całość można bardzo ogólnie zinterpretować: brak miłości własnej i stabilności osobowości może prowadzić do uczucia izolacji jednostki. Jest to jednen z podstawowych konfliktów wewnętrznych pojawiających się w trakcie dojrzewania osobowości: ja i świat nie jesteśmy jednym; świat jest wielki i wszechwładny,ja jestem odosobniony i bezbronny. Konfikt można rozwiązać dwojako: poprzez symbiotyczną relację z kimś/ideą ''na zewnątrz'' lub budując,umacniając siebie samego, co jest jednak niezwykle trudne, bo człowiek z natury jest istotą społeczną i sam istnieć nie potrafi. Wolność to możliwośc decydowania o sobie, ale też konieczność zachowania dyscypliny i radzenia sobie z uczuciem osamotnienia. Mając nad sobą autorytet (np. w ustroju totalitarnym) ludzie wyzbywali się wolności, jednak spadał z nich ciężar decydowania o sobie i przestawali być odizolowaną jednostką.

Rozważania na temat podłoża psychologicznego u jednostki (tzw. osobowośc autorytarna, sado-masochistyczna) która była lekkim gruntem pod zaczątek totalitaryzmu. Książki Fromma są przepełnione pięknymi, precyzyjnymi cytatami. Jego książki budzą we mnie sakralne odczucia, jakbym czytała biblię tylko taką rozprawiającą o duchowości-psychologii. W moim odczuciu całość można...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Kolejne rozważania Fromma nad kondycją duszy Zachodu. Tym razem podejmuje problem wolności z psychoanalitycznej strony.

Kolejne rozważania Fromma nad kondycją duszy Zachodu. Tym razem podejmuje problem wolności z psychoanalitycznej strony.

Pokaż mimo to

„Ucieczka od wolności” to pozycja odpisująca głównie psychologiczne aspekty mechanizmów społecznych prowadzących do wszelkich systemów autorytarnych. Książka dzieli się wyraźnie na dwie części. Pierwsza analizuje drogę społeczeństwa europejskiego od końca średniowiecza do momentu narodzin faszyzmu w Europie i wykazuje wpływ głębokich traum, będących nieodłącznym elementem rozwoju ludzkości, na podejście jednostek do własnej wolności. Druga, to psychologiczna analiza tendencji sadystycznych i masochistycznych jednostek, które mogą w sprzyjających okolicznościach prowadzić do procesów podporządkowania się autorytetowi. Niejako na marginesie tych rozważań autor wplata inne, mniej lub bardziej związane z tematem, przemyślenia. W porównaniu z późniejszymi pracami autora wyraźnie widać, że „Ucieczka od wolności” skupia się głównie na analizie zjawisk, zostawiając postulaty ich rozwiązania nieco na uboczu. Do nich Fromm wróci w innych swoich pracach.

Punktem wyjścia autora jest okres, w którym skostniały i nieprzystający już do nowych uwarunkowań ekonomicznych i społecznych system feudalny przestaje spełniać swoją dotychczasową funkcję. Według autora, feudalizm dawał jednostce, niezależnie od jej pochodzenia i pozycji społecznej, oparcie w świecie. Człowiek średniowiecza to człowiek znający swoje miejsce oraz odpowiedzi na podstawowe pytania o sens życia. Fromm zwraca uwagę, że system feudalny to dziejowa odpowiedź na gwałtowne przemiany, nierozerwalnie wiążące się z chaosem i kryzysem „starych” wartości. Drabina społeczna to nie tylko ograniczenia, ale także obowiązki i przywileje. Każdy ma przypisaną funkcję w ramach chrześcijańskiego społeczeństwa, z której czerpie poczucie pewności. Jego wolność w sensie pozytywnym jest stłumiona, ale w zamian za to otrzymuje gotową odpowiedź na trapiące go wątpliwości, nie musi wybierać, jak i po co żyć. Feudalizm „stwarzał” bowiem określonego ideologicznie człowieka, mniej lub bardziej przystosowanego do panujących realiów.

Obraz średniowiecza stworzony przez Ericha Fromma jest z pewnością nieco zbyt idealistyczny, aczkolwiek stanowił niewątpliwie nowy punkt widzenia na tę epokę. Rzeczywiście, analizując historię Europy od okresu Wędrówek Ludów, przez wieki ciemne po okres pełnego średniowiecza, można podzielać powyższe tezy autora. Ale znajdą się jednak liczne dowody na to, że średniowiecze miało też inne oblicze, pełne lęku i niepokoju ludzi, oczekujących rychłego końca świata i sądu ostatecznego. Prawda pewnie leży gdzieś pośrodku, nie można jednak zaprzeczyć, iż feudalizm był zaskakująco długo trwającą „odpowiedzią” ludzkości na pytanie o sens życia. Wszak stan trzeci, który był dominującą liczebnie grupą społeczną feudalnej rzeczywistości, tak naprawdę jeszcze długo pozostawał posłuszny w ramach „ustalonych odwiecznie praw i obowiązków”, lub, posługując się terminologią Fromma, unikał przejścia od „wolności od” do „wolności do”.

A pierwszym etapem powyższego przejścia był okres renesansu i rodzący się kapitalizm, gdy nowe klasy społeczne zaczęły rozsadzać sztywne ramy feudalnego porządku społecznego. Rosnący wpływ pieniądza i związanych z nim grup społecznych musiał doprowadzić do wstrząsów, których najdobitniejszym przejawem stała się reformacja. Luter i Kalwin to przedstawiciele zagrożonych klas, które szukały nowych odpowiedzi na odwieczne problemy. Paraliżowani lękiem i niemocą, szukali odpowiedzi przywracających sens codziennej egzystencji. W rozważaniach tych Kalwin posunął się aż do teorii predestynacji, będącej skrajnym przejawem wyzbycia się wolności, a jednocześnie będącej jej potwierdzeniem. Fromm Reformację traktuje bowiem jako wynik upadku jednej formy autorytetu i poszukiwaniu w jego miejscu innej. Poszukiwania te stają się koniecznością wynikającą z tendencji jednostek uciekających przed wolnością. Ucieczka ta ma swoje korzenie w procesach psychologicznych, które omawia w rozdziale V, poświęconym głównie analizie osobowości masochistycznych i sadystycznych.

To właśnie dominacja tego typu osobowości w społeczeństwach prowadzi do chęci podporządkowania się autorytetowi. Podporządkowanie to może przyjmować różne formy. Nie wszystkie muszą prowadzić do rządów totalitarnych, które stają się wynikiem nałożenia się na siebie istnienia społeczeństwa o cechach masochistyczno-sadystycznych z wystąpieniem silnych traum, będących efektem wydarzeń historycznych, przemian społecznych, postępu technologicznego itp. Nałożenie się na siebie tych dwóch elementów prowadzi najczęściej do mechanizmu utraty wiary w „stary” autorytet, który nie sprostał dziejowej próbie, i poszukiwaniu nowego, który da gotową odpowiedź na palące pytania, na które jednostka sama nie może, lub nie jest w stanie, dać odpowiedzi. Ta paląca niemożność sprostania wyzwaniu wolności prowadzi do jej wyrzeczenia się na rzecz autorytetu. To właśnie stało się w Niemczech po I wś, gdzie oparte na autorytecie i silnej władzy państwa społeczeństwo nagle stanęło w obliczu całkowitej zmiany stosunków społecznych. Państwo stało się w oczach milionów obywateli „słabe”, przestało zapewniać wystarczającą odpowiedź o sens codziennego wysiłku milionów jednostek. Kryzys ekonomiczny dodatkowo pogłębił rozczarowanie Republiką Weimarską, która nie sprostała dziejowym okolicznościom. W psychologicznej konstrukcji społeczeństwa niemieckiego pojawiła się wyrwa, którą należało wypełnić. Zrobili to naziści, umiejętnie wyczytując pragnienia swoich współobywateli. Nie było to zresztą trudne, Hitler czuł bowiem dokładnie to samo, co znacząca części Niemców – palącą potrzebę autorytetu.

Bardzo celne obserwacje i argumenty autora pozwalają zatem odkryć korzenie mechanizmów autorytarnych, nie tyle rozumianych jako formy rządów, ale jako tendencje społeczne. Autorytet niekoniecznie musi przejawiać się w formie jednostkowej, jako polityk, wódz, święty. We współczesnym świecie słyszymy często, że brak w nim osób, które można by uznać za autorytety dla młodych ludzi. Jeśli zgodzimy się z tą diagnozą, jednocześnie musimy wskazać na inny proces. Autorytet jednostkowy ustępuje pola autorytetowi zbiorowemu. Społeczeństwo masowe szukając niepodważalnych autorytetów musi prędzej czy później zwątpić w ludzi jako jednostki, gdyż te są niedoskonałe, omylne, czasami, mimo całej swej wiedzy, także śmieszne. Są także konkretne – taki autorytet przestaje skupiać ogół ludzi, lecz staje się autorytetem grup społecznych o określonych poglądach. Można zatem podać definicję, że im większa liczba grup darzy daną osobę sympatią, poparcie, szacunkiem, tym większym jest ona autorytetem jako takim. Ale autorytet ten rzadko kiedy wykroczy poza istniejące podziały w społeczeństwach otwartych, gdzie polaryzacja poglądów jest ich zasadniczym fundamentem. Dlatego ludzie prędzej czy później zaczynają szukać autorytetów zbiorowych, gdyż te zdają się być pozbawione ludzkich śmiesznostek, które można wykorzystać do obalenia lub podważenia autorytetu jednostkowego. Oto dlaczego wolne media są tak ważne dla zachowania demokracji typu zachodniego. Dyktatorzy nie rządzą dlatego, że mają pełną predyspozycję do sprawowania władzy, ale dlatego, że ludzie chcą ich takimi widzieć. I tu leży rzeczywiste działanie propagandy – kreowanie wyobrażeń poprzez odpowiednie wzmacnianie pożądanych treści i tłumienie lub wręcz usuwanie treści temu przeciwnych.

Media, instytucje, partie, korporacje, organizacje społeczne itp. zdają się być wyższą formą autorytetu dla ogromnej części ludzi. Ich „bezosobowość” pozwala na rozmycie odpowiedzialności – ekspert, rzecznik prasowy czy prezes mówi nie w swoim imieniu, lecz w imieniu autorytetu zbiorowego, którego masowość ułatwia zniwelowanie nieuniknionych błędów i pomyłek.

Fascynujące jest stadium Fromma na temat ludzkiej wolności. Wdaje się on z nami w dialog, pokazując wiele procesów i zjawisk, o których nie mieliśmy wcześniej pojęcia. Książka ta jest pozycją obowiązkową dla osób chcących żyć świadomie. Aktualna wtedy, aktualna teraz, dająca solidne podstawy do aktualności w przyszłości. Dalekowzroczny czytelnik może bowiem na podstawie analizy Fromma dostrzec cel, do którego dąży ludzkość – poczucie pewności za wszelką cenę. Ale o co tak naprawdę chodzi z tym poczuciem pewności? Fromm przytacza pewien cytat, który zdaje się wszystko tłumaczyć. Oto on: „Wiedziałem, że znaczymy niewiele w porównaniu z wszechświatem, wiedziałem, że jesteśmy niczym; lecz to, że jesteśmy czymś tak niezmiernie mały, wydaje się nas zarazem przytłaczać i uspokajać. Te liczby, te wymiary przekraczające zasięg myśli ludzkiej przygniatają nas całkowicie. Czy nie istnieje nic, do czego moglibyśmy przylgnąć? Pośród chaosu złudzeń, w które rzucamy się głową naprzód, ostaje się tylko jedna prawda, a jest nią – miłość. Wszystko inne jest nicością, pustką. Zaglądamy w olbrzymią, niemą otchłań. I strach nas ogarnia” (Julian Green, „Personal Record 1928-1939”).

„Ucieczka od wolności” to pozycja odpisująca głównie psychologiczne aspekty mechanizmów społecznych prowadzących do wszelkich systemów autorytarnych. Książka dzieli się wyraźnie na dwie części. Pierwsza analizuje drogę społeczeństwa europejskiego od końca średniowiecza do momentu narodzin faszyzmu w Europie i wykazuje wpływ głębokich traum, będących nieodłącznym elementem...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

From porusza ciekawe aspekty psychologi ludzkiej oraz obrazuje pojęcie "wolności od" i "wolności do" - warto nadmienić, że mimo iż jest to motyw przewodni autor skupia się również na ogólnych aspektach psychologii. Porusza aspekty historyczny oraz ekonomiczny, na których opiera swoje przemyślenia. Książka warta polecenia, składnia do wielu przemyśleń, ale ciężka (warto mieć to na uwadze).

From porusza ciekawe aspekty psychologi ludzkiej oraz obrazuje pojęcie "wolności od" i "wolności do" - warto nadmienić, że mimo iż jest to motyw przewodni autor skupia się również na ogólnych aspektach psychologii. Porusza aspekty historyczny oraz ekonomiczny, na których opiera swoje przemyślenia. Książka warta polecenia, składnia do wielu przemyśleń, ale ciężka (warto mieć...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bardzo dobra książka, która dogłębnie porusza ideologię polityczne pozbawiające obywateli wolności. Dla każdej osoby zainteresowanej polityką czy historią, jest to pozycja obowiązkowa. Napisana bardzo przystępnym językiem. Mnie szczególnie zainteresowały fragmenty dotyczące psychologii hitleryzmu oraz jego genezy socjologicznej i społecznej. Pozycja, która zainteresuje nie tylko pasjonatów, ale również może przybliżyć laikom najbardziej dotkliwą stratę jaką jest utrata wolności. Warto od czasu do czasu sięgać po książki tego typu, nie tylko ze względu na poszerzenie wiedzy, ale przede wszystkim po to żeby mieć z tyłu głowy, że historia lubi się powtarzać.

Bardzo dobra książka, która dogłębnie porusza ideologię polityczne pozbawiające obywateli wolności. Dla każdej osoby zainteresowanej polityką czy historią, jest to pozycja obowiązkowa. Napisana bardzo przystępnym językiem. Mnie szczególnie zainteresowały fragmenty dotyczące psychologii hitleryzmu oraz jego genezy socjologicznej i społecznej. Pozycja, która zainteresuje nie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Nie do końca zgadzam się z niektórymi analizami autora. Czasami są, dla mnie,
dość jednostronne. Ale prostota języka i argumentacji mnie zachwyciła.

Nie do końca zgadzam się z niektórymi analizami autora. Czasami są, dla mnie,
dość jednostronne. Ale prostota języka i argumentacji mnie zachwyciła.

Pokaż mimo to

pod wrażeniem.

pod wrażeniem.

Pokaż mimo to

Wartościowa książka, choć trudna, miejscami wręcz męcząca. Skłamałabym pisząc, że przeczytałam ją jednym tchem.
Fromm jest swoiście chaotyczny, nad niektórymi sprawami rozdrabnia się aż zanadto, zaczyna omawiać zagadnienia, które sie czytelnikowi w ogóle nie kleją i wraca do nich na dalszych etapach książki. Bez zasady wielkoduszności się nie obejdziemy, w niektórych momentach trzeba wierzyć panu Erichowi na słowo, że dany fragment jest logicznie powiązany z całością.
Świetny trening cierpliwości.
Forma szwankuje, ale treść rekompensuje. Otwiera głowę, choć trzeba czytać z dozą krytycznego myślenia, szczególnie pod koniec gdy autor sprzedaje nam swoje poglądy.

Wartościowa książka, choć trudna, miejscami wręcz męcząca. Skłamałabym pisząc, że przeczytałam ją jednym tchem.
Fromm jest swoiście chaotyczny, nad niektórymi sprawami rozdrabnia się aż zanadto, zaczyna omawiać zagadnienia, które sie czytelnikowi w ogóle nie kleją i wraca do nich na dalszych etapach książki. Bez zasady wielkoduszności się nie obejdziemy, w niektórych...

więcej

mniej

Pokaż mimo to