Wielka literatura w wykonaniu niewątpliwie wielkiego pisarza. To żałosne, że obecnie, z poduszczenia hunwejbinów z IPN, rządząca PiS-owska oligarchia przemianowuje ulice upamiętniające Maksyma Gorkiego – pisarza, który wniósł bardzo wiele do literatury europejskiej i którego utwory słusznie zaliczane są dziś do jej kanonu.

O samej powieści na pewno wypada powiedzieć, że jest egzystencjalnie i duchowo bardzo przenikliwa. Zarazem odmalowane jest w niej plastycznie nadwołżańskie kupiectwo rosyjskie. Nie jest to jednak portret czysto socjologiczny, jak na przykład u Balzaka, ale obejmuje też filozofię życiową, sposób myślenia i światopogląd tej grupy społecznej. Bo też autor wkłada w usta swoich bohaterów mniej czy bardziej formalnie wyrażane tezy liberalizmu, socjaldarwinizmu i socjalizmu.

Krytyczny stosunek autora do kupiectwa jest tu oczywisty, a jednak krytyka ta jest nienachalna i niełopatologiczna. Gorki nie zamęcza nas dydaktyzmem i wykładaniem kawy na ławę, czego można by się spodziewać po pisarzu hołubionym w stalinowskim Związku Radzieckim. Zarzuty wobec kupców mamy postawić raczej my sami. Pod piórem Gorkiego jawią się oni w pewnych swych wydaniach wręcz jako godni, dumni i mądrzy. Nie ma żadnego wyczekiwania na rewolucję proletariacką i marksistowskiego automatyzmu dziejów, co sugeruje w posłowiu tłumaczka – skądinąd autorka świetnego literacko przekładu. Mamy tu raczej pesymizm i fatalizm, bo też główny bohater jest swego rodzaju antybohaterem literackim, a pozostałe postacie, które podejrzewać możemy o intelektualny romans z marksizmem, pod wpływem doświadczeń własnych lub cudzej perswazji – porzucają go w końcu jako utopię.

Mnie jednak najbardziej urzekło w „Fomie Gordiejewie”, że jest to powieść z ducha rosyjska: trudno tu wskazać jakiś konkretny element który pozwalał by na taką jej identyfikację – ta rosyjskość widoczna jest raczej po trosze we wszystkich elementach: typach osobowych bohaterów, przedstawionej rzeczywistości, sposobie myślenia i wypowiadania się postaci, a nawet w narracji odautorskiej i prowadzeniu utworu. Tu jeszcze raz należy zwrócić uwagę na tłumaczenie Gabrieli Pauszer-Klonowskiej, która naprawdę świetnie oddała tę trudno uchwytną ale jakże wyrazistą w każdym zdaniu rosyjskość utworu Gorkiego.

Wielka literatura w wykonaniu niewątpliwie wielkiego pisarza. To żałosne, że obecnie, z poduszczenia hunwejbinów z IPN, rządząca PiS-owska oligarchia przemianowuje ulice upamiętniające Maksyma Gorkiego – pisarza, który wniósł bardzo wiele do literatury europejskiej i którego utwory słusznie zaliczane są dziś do jej kanonu.

O samej powieści na pewno wypada powiedzieć, że...

Czytasz książkę i myślisz: wiem o co chodzi. Później czytasz posłowie i ... wiem kim był Pieszkow i wiem, kto go lubił, ale niektóre nawiązania interpretacje (ta z posłowia do wyd. z 1951 autorstwa Gabrieli Pauszer-Klonowskiej) są nader zabawne. Dziś czytam to jak manifest Przerwy-Tetmajera na koniec wieku, a wówczas można było podciągnąć to pod dzieło "wychowawcy narodu i ojca literatury radzieckiej" - interesujące, bo jego w moim odczuciu bolało Fomę coś innego. Bułhakow się mylił? Naprawdę? Ten jeden (właściwy) raz?

Czytasz książkę i myślisz: wiem o co chodzi. Później czytasz posłowie i ... wiem kim był Pieszkow i wiem, kto go lubił, ale niektóre nawiązania interpretacje (ta z posłowia do wyd. z 1951 autorstwa Gabrieli Pauszer-Klonowskiej) są nader zabawne. Dziś czytam to jak manifest Przerwy-Tetmajera na koniec wieku, a wówczas można było podciągnąć to pod dzieło "wychowawcy...