Kolacja dla wroga

Znakomita, choć krótka, powieść Ismaila Kadare. W czasie drugiej wojny światowej w albańskim mieście Gjirokastra Niemcy biorą zakładników, których mają rozstrzelać w odwecie za urządzoną na nich zasadzkę. Wśród nich jest Żyd, aptekarz, doktor Jakoel. Wykształcony w Niemczech miejscowy medyk, doktor Guarameto, zwany „Dużym” o odróżnienie od kolegi Guarameto „Małego”, urządza kolację do niemieckiego dowódcy, pułkownika Fritza von Schwalbego, kolegi ze studiów. Chce go nakłonić do zwolnienia , aby ratować zatrzymanych mieszkańców miasta.
W komunistycznej Albanii, w latach pięćdziesiątych w tej sprawie toczy się śledztwo, jak się okazuje międzynarodowe, z udziałem m.in. organów bezpieczeństwa NRD i ZSRR. Do tego ich albańscy koledzy „po fachu” domagają się od więzionego lekarza pewnego wyznania.
Kto uczestniczył w kolacji, jak przebiegła i czym „zawinił” doktor Guarameto „Duży” w oczach komunistów? O tym można się przekonać czytając powieść. Mimo niedużej objętości niesie ze sobą duży ciężar, atmosferę tajemnicy ale i przygnębienia. Jak i inne powieści albańskiego laureata nagrody Booker International przepełniona jest wizją fatalizmu oraz tragizmu losów jego kraju i mieszkańców. I tego, że nigdy do końca nie wiadomo, jak było naprawdę.

Znakomita, choć krótka, powieść Ismaila Kadare. W czasie drugiej wojny światowej w albańskim mieście Gjirokastra Niemcy biorą zakładników, których mają rozstrzelać w odwecie za urządzoną na nich zasadzkę. Wśród nich jest Żyd, aptekarz, doktor Jakoel. Wykształcony w Niemczech miejscowy medyk, doktor Guarameto, zwany „Dużym” o odróżnienie od kolegi Guarameto „Małego”, urządza...

Literatura, w największym skrócie, to sztuka tworzenia, znajdowania formy do opisu rzeczywistości (realnej lub wyobrażonej). Dlatego Ismail Kadare bardziej dotkliwie uzmysławia mi (działając na moje zmysły właśnie) reżim w Albani niż najlepiej napisany reportaż (oczywiście piję tu do Małgorzatu Rejmer i jej „Błota słodszego niż miód“). On, pisarz pełną gębą, doceniony laureat wielu nagród, szuka formy, by uderzyć czytelnika z pełną mocą. Używa siły literatury. I odnosi sukces. Gorzki sukces. Bardzo lubię taką prozę. Skondensowaną. Gęstą. Mocną. Bolesną.

Literatura, w największym skrócie, to sztuka tworzenia, znajdowania formy do opisu rzeczywistości (realnej lub wyobrażonej). Dlatego Ismail Kadare bardziej dotkliwie uzmysławia mi (działając na moje zmysły właśnie) reżim w Albani niż najlepiej napisany reportaż (oczywiście piję tu do Małgorzatu Rejmer i jej „Błota słodszego niż miód“). On, pisarz pełną gębą, doceniony...

Źli ludzie są wszędzie, a dobro zostało zmyślone

Albański kandydat do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury Ismail Kadarè w powieści "Kolacja dla wroga" opisuje negocjacje między albańskim doktorem Gurameto a niemieckim pułkownikiem Fritzem von Schwabe. Akcja toczy się w 1943 roku w Albanii podczas uroczystej wieczerzy, na którą doktor zaprasza pułkownika.

Uwaga: spoiler

Wcześniej wojsko niemieckie zostało ostrzelane przez partyzantów i w odwecie pułkownik von Schwabe wziął do niewoli osiemdziesięciu wybranych losowo zakładników, ludzi gościnnych i sprawiedliwych, którzy nie mieli nic wspólnego z zasadzką na kolumnę niemieckich wojsk. Doktor Gurameto, przyjaciel pułkownika ze studiów, zaprasza go na kolację i przekonuje, by uwolnił dziesięciu zakładników, później kolejnych dziesięciu, aż wreszcie okazuje się, że wśród zatrzymanych jest Żyd Jakoel. Szlachetny człowiek, ale przecież dla nazistów nie całkiem człowiek.

"Chciałby powiedzieć: Wydajcie mnie! Ratujcie siebie! Ale usta odmawiały mu posłuszeństwa. Wokół niego zapanowała cisza i spokój. Po raz pierwszy od tylu lat nacjonaliści, monarchiści i komuniści, zawsze o wszystko skłóceni, mieli na temat jego losu takie samo zdanie. Jakoel chciał płakać, ale nie był w stanie" (por. Ismail Kadarè, Un invito a cena di troppo, s. 66 – włoskie tłumaczenie powieści "Kolacja dla wroga").

W powieści albańskiego pisarza pobrzmiewa echo zarówno negocjacji Abrahama z Bogiem o ocalenie Sodomy jak i klimat Ostatniej Wieczerzy. Sam Autor przyznaje, że gospodarz zapraszający na wieczorną ucztę wroga-przyjaciela, nie przypomina ani Chrystusa ani Judasza, chociaż jedni uważają go za wybawiciela, a inni za zdrajcę.

W dalszym toku negocjacji przy głośnej muzyce z gramofonu Żyd Jakoel, wraz ze wszystkimi innymi zakładnikami, uchodzi z życiem. Natomiast albański doktor, który nie jest Albanią i niemiecki pułkownik, który nie jest Niemcami, oraz inni uczestnicy kolacji, zapadają w tajemniczy sen.

W latach pięćdziesiątych doktor Gurameto będzie musiał wyjaśniać komunistycznym sędziom co się wtedy wydarzyło. Czy sława, jaką cieszył się przez wiele lat, była politycznie poprawna i zasłużona, czy to tylko kolejna ludowa legenda nie mająca pokrycia w faktach. Kto uratował zakładników i miasto Gjirokastra? On, czy pułkownik Schwabe? A może chodziło o żydowski spisek przeciwko komunistom, którym kierował Żyd Jakoel, a samego pułkownika nigdy w Albanii nie było?

Doktor Gurameto, jego młodszy kolega i ślepy starzec trafiają do więzienia. Przesłuchują ich śledczy ze wszystkich krajów komunistycznego bloku. Proces nie dotyczy już tylko Albanii. Sędziowie twierdzą, że prawie wszystko wiedzą. Jedynie oskarżeni nie rozumieją o co chodzi. W pewnym momencie nie wiadomo kto jest wybawcą, a kto zdrajcą, kto tylko mami ludzi zmyślonymi historiami, a kto rzeczywiście spiskuje. Niewielkie to ma jednak znaczenie, bo wszyscy i tak muszą zostać ukarani.

Przesłuchania odbywają się w osiemnastowiecznym zamku na południu Albanii, w pobliżu miasta Gjirokastra, w którym Ali Pasha torturował gwałcicieli swojej siostry a Enver Hoxa więził domniemanych wrogów reżimu.

Książka jest trudną lekturą dla kogoś, kto nie zna historii Albanii i nie rozumie słów wypowiedzianych przez rosyjskiego śledczego: „podejrzanym nikt się nie staje, podejrzanym się jest”. Dobro musi być ukarane, a ludzie muszą uwierzyć, że zostało zmyślone. Bo czymże ono jest? Jedynie łzawą legendą o rzekomym bohaterstwie opowiadaną dla uśpienia serc. Bohater jest tylko jeden. Wódz i przewodnik. Wszystko inne jest przeinaczone, zamaskowane, sfabrykowane i przede wszystkim niezrozumiałe.

Gdy przesłuchiwany powołuje się na Biblię i wspomina o Tym, który powstał z martwych, by zaświadczyć, że martwi to też żywi, sędziowie zaczynają się niepokoić; „nawiązanie do postaci Jezusa wzbudziło w nich pewną irytację, a przede wszystkim strach" (s. 156).

Misterium wieczerzy z 1943 roku pozostaje nierozwikłane mimo, że doktor Gurameto mówił całą prawdę, taką prawdę, jaką znał i pamiętał. Pozostało tylko przymuszenie go do złożenia podpisu pod przyznaniem się do spisku. Jakiego? Któż to wie? Łamigłówka, zagadka, tajemnica. „Enigma przerasta wszystko. Jej korzenie sięgają głęboko. Systemy polityczne rozpadają się, rządy są obalane, ale ten tajemniczy rdzeń zawsze trwa niewzruszony” (s. 179). Każdy torturowany może wyjawić coś ważnego, jakieś imię, przezwisko kogoś, kto na nas czyha, jakiś sekretny kod. Jeśli się nie dowiemy, wszyscy zginiemy. Nasz kraj pogrąży się w chaosie.

Ismail Kadarè, Un invito a cena di troppo, Longanesi, Milano 2012.

Źli ludzie są wszędzie, a dobro zostało zmyślone

Albański kandydat do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury Ismail Kadarè w powieści "Kolacja dla wroga" opisuje negocjacje między albańskim doktorem Gurameto a niemieckim pułkownikiem Fritzem von Schwabe. Akcja toczy się w 1943 roku w Albanii podczas uroczystej wieczerzy, na którą doktor zaprasza pułkownika.

Uwaga:...

Ciekawe doświadczenie czytelnicze, bo Ismail Kadare jest pisarzem albańskim. Taka literatura to prawie egzotyka.
Mimo iż Albania leży w Europie, dopiero od niedawna bliżej ją poznajemy. Długo była dla nas krajem za zasłoną.
Jeszcze tam nie byłam, ale ten kraj mnie fascynuje, szczególnie jego górzyste i mało uczęszczane rejony.
Ten bałkański kocioł kultur, narodowości, klanów, historycznych zatargów wciąga.
Nie do końca oczywista jest też proza autora.
Częściowo bardzo realna, bo opowiada o pewnym wydarzeniu - kolacji wydanej przez albańskiego lekarza z Gjiokastry w 1943 roku dla nazisty, przyjaciela z czasów studiów w Niemczech. Sporo z tej nocy osłania tajemnica.
Realne wydarzenia zaczynają się mieszać ze snami, marzeniami, wyobrażeniami i prawda się zaciera.
Dalsza część książki pokazuje już lata powojenne, rządy totalitarne, schemat myślenia komunistów, brutalne przesłuchania, które mają doprowadzić do naginania prawdy na korzyść systemu. Przypominane zostają zbiorowe represje bezpośrednio po śmierci Stalina wobec tych, którzy nie dość rozpaczali po jego stracie.
Zainteresowała mnie proza autora, szczególnie pod kątem tego jakie są inne jego książki - podobne w klimacie, czy też może zupełnie inne.

Ciekawe doświadczenie czytelnicze, bo Ismail Kadare jest pisarzem albańskim. Taka literatura to prawie egzotyka.
Mimo iż Albania leży w Europie, dopiero od niedawna bliżej ją poznajemy. Długo była dla nas krajem za zasłoną.
Jeszcze tam nie byłam, ale ten kraj mnie fascynuje, szczególnie jego górzyste i mało uczęszczane rejony.
Ten bałkański kocioł kultur, narodowości,...

Moje pierwsze zetknięcie z Kadare. Możliwe, że będzie to mój nowy ulubiony autor, ale przede mną "Wypadek" tego samego twórcy - po nim wypowiem się bardziej zdecydowanie ;)

Moje pierwsze zetknięcie z Kadare. Możliwe, że będzie to mój nowy ulubiony autor, ale przede mną "Wypadek" tego samego twórcy - po nim wypowiem się bardziej zdecydowanie ;)

7 gwiazdek. Przede wszystkim za oryginalność i intrygujący, niebanalny pomysł. Wymyślić i tak rozbudować tę historię to nie lada wyczyn !

7 gwiazdek. Przede wszystkim za oryginalność i intrygujący, niebanalny pomysł. Wymyślić i tak rozbudować tę historię to nie lada wyczyn !

Nasycona symboliką oraz realizmem magicznym opowieść o prawdziwych wydarzeniach, które zapoczątkowała pewna tajemnicza kolacja wydana podczas II wojny światowej a zakończyła śmierć Stalina. Wydawałoby się, że to dość dziwny zabieg, aby właśnie w ten sposób przedstawić tragizm okresu wojny i stalinowskiej dyktatury. Myślę jednak, że pewnym usprawiedliwieniem mógłby być fakt, iż nad całą historią wisi do dnia dzisiejszego Wielka Tajemnica. Pewnych wydarzeń nie da się wyjaśnić, a często bywa, że gdy czegoś nie da się wytłumaczyć, to przypisuje się mu element metafizyczny, w tym przypadku oparty na miejscowych legendach, wierzeniach, prastarych prawach.
Taki właśnie obraz opisywanych przez Kadara wydarzeń mają mieszkańcy Gjirokastry, albańskiego miasta. To tu toczy się akcja powieści, składająca się jakby z dwóch części.
Część I. Do miasta wkracza niemiecki oddział. Na rogatkach zostaje zaatakowany przez nieznanych sprawców. Kim oni są? Pierwsza Tajemnica. Dowódca oddziału wydaje rozkaz wysadzenia Gjirokastry w powietrze. Nie dochodzi do tego, ponieważ ktoś wywiesza białą flagę na dachu jednego z domów. Kto? Druga Tajemnica. Jeden z szanowanych mieszkańców miasta wydaje kolację, na którą zaprasza niemieckiego oficera. Tymczasem na placu przed ratuszem, w akcie odwetu za atak, ustawiono przed hitlerowskim plutonem egzekucyjnym 80 zakładników. Strzały nie padają, bowiem co jakiś czas przychodzi rozkaz od dowódcy oddziału o kolejnych zwolnieniach zakładników. Co takiego dzieje się na tej kolacji, że darowano im życie? Trzecia Tajemnica.
Część II. Jesteśmy świadkami konsekwencji wydanej kolacji. Wiążą się one z nadejściem nowego, komunistycznego porządku, wprowadzanego stalinowskim terrorem. Czytelnik obserwuje skutki owego wrześniowego wieczoru z przed dekady, jednak nie dane mu będzie odkryć związanych z nim tajemnic. Nie zrobiłam w tym miejscu spojlera, bowiem to fakt historyczny. Przeprowadzono wiele śledztw w sprawie wydarzeń z Gjirokastry, jednak nie przyniosły one żadnych wyjaśnień.

Na czym więc polega niezwykłość powieści Kadara?
Na formie opowieści, na klimacie swego rodzaju nieziemskości, w którym przebija się nutka grozy, na ciekawym studium społeczeństwa i jednostki w obliczu totalitaryzmu.

„Wszyscy śledczy boją się mroku. My nie. Wręcz przeciwnie, w ciemnościach wypełnimy puste miejsca inną tajemnicą. Ich Tajemnica, podobnie jak ich prawda, nie jest nam potrzebna. Zastąpimy ją naszą prawdą.” (s.143)

Nasycona symboliką oraz realizmem magicznym opowieść o prawdziwych wydarzeniach, które zapoczątkowała pewna tajemnicza kolacja wydana podczas II wojny światowej a zakończyła śmierć Stalina. Wydawałoby się, że to dość dziwny zabieg, aby właśnie w ten sposób przedstawić tragizm okresu wojny i stalinowskiej dyktatury. Myślę jednak, że pewnym usprawiedliwieniem mógłby być fakt,...

odgrzebana dawna historia z czasów absurdu komunistycznego, czyli lat tuż powojennych, na wydarzenia patrzymy oczami różnych osób, ale chyba trochę się pogubiłam....

odgrzebana dawna historia z czasów absurdu komunistycznego, czyli lat tuż powojennych, na wydarzenia patrzymy oczami różnych osób, ale chyba trochę się pogubiłam....

momentami przytrzymała mnie w napięciu, ale w rezultacie nic szczególnie nieoczekiwanego się nie stało. warto się jednak z nią zetknąć, żeby dotknąć skrawka literatury albańskiej, która nie jest chyba zbyt szeroko znana.

momentami przytrzymała mnie w napięciu, ale w rezultacie nic szczególnie nieoczekiwanego się nie stało. warto się jednak z nią zetknąć, żeby dotknąć skrawka literatury albańskiej, która nie jest chyba zbyt szeroko znana.

Książka napisana w szybkim tempie. Szaleństwo XX w. sportretowane przez Kadare jest przerażająco absurdalne. Historia główna dotycząca kolacji jest frapująca. Konsekwencje, które dotyczą głównych bohaterów, są przerażające. Kadare umiejętnie miesza style pisarskie i odczucia jakie towarzyszą lekturze. Nie do końca niestety udaje mu się trzymać suspens przez to rozchwianie. Niemniej można być usatysfakcjonowanym po tej lekturze.

Książka napisana w szybkim tempie. Szaleństwo XX w. sportretowane przez Kadare jest przerażająco absurdalne. Historia główna dotycząca kolacji jest frapująca. Konsekwencje, które dotyczą głównych bohaterów, są przerażające. Kadare umiejętnie miesza style pisarskie i odczucia jakie towarzyszą lekturze. Nie do końca niestety udaje mu się trzymać suspens przez to rozchwianie....