Psychologiczne źródła i natura religii

"Jako, że wiara w Boga wydaje się już niemożliwa, człowiek szuka bezosobowego, odpowiedniego zamiennika, w którego wiara nie będzie oznaczała braku lojalności wobec nauki."

James H. Leuba, amerykański psycholog, profesor Harvard University, jeden z prekursorów psychologii religii, znany szczególnie ze swoich badań nad psychologią mistycyzmu. Niniejsza książka jest nie tylko rekapitulacją klasycznych już stanowisk ówczesnego świata nauki, dotyczących natury religijności człowieka oraz zjawisk nadnaturalnych takich jak magia czy duchy, ale również wykładem indywidualnych poglądów autora w tym zakresie.

"Kaczki kąpały się każdego poranka w blaszanej misce. Po pewnym czasie, w miejscu kąpieli umieszczono pustą miskę. Kaczki wchodziły do niej i tak jak co dzień dokonywały ablucji. Następnego dnia wydawały się zadowolone z kąpania się w niewidzialnej wodzie, ale nie tak długo jak pierwszego dnia. Trzeciego dnia porzuciły bezsensowną praktykę kąpania się w pustej misce. Jest to ciekawe pod względem psychologicznym: zwierzęta uczą się nawyków za pośrednictwem natychmiastowych wyników działania, podczas gdy człowiek angażuje się w sztuki magiczne i religię, pomimo braku rezultatów.

W ciągu trzech dni kaczki zaprzestały nawyku, który stał się bezużyteczny, podczas gdy pokolenia ludzi angażowały się w niezliczone, marnujące czas, często kosztowne i bolesne ceremonie, które rzadko owocowały wynikami i, jak uważamy, nigdy nie mogące zaowocować wynikiem satysfakcjonującym, osiąganym wyłącznie za pośrednictwem działań magicznych i religijnych. Sama możliwość samooszukiwania się wykazuje wyższość człowieka nad zwierzętami, ponieważ samooszukiwanie się wymaga pewnego stopnia niezależności od obserwacji sensorycznych, kreatywnej wyobraźni, podatności na autosugestie, których próżno szukać u zwierząt. Pierwszy przejaw tychże zdolności pogrążył człowieka w ciemnościach prymitywnej magii i religii, sprawił, że wyszedł na głupca, lecz w rzeczy samej jest to bardzo uderzający i znaczący fakt, świadczący o tym, jak inteligentnym zwierzęciem jest człowiek." - fragment książki