Socjologowie polscy już od początku lat sześćdziesiątych XX wieku systematycznie podejmowali temat „żywej historii” – oddziaływania przeszłości na żyjące pokolenia. W ostatnich dekadach tematyka ta zyskała na znaczeniu, a w wielu krajach toczą się poważne, a często trudne i bolesne dyskusje o różnych sposobach reprezentowania zbiorowego doświadczenia. Prace przygotowane w ramach projektu badawczego „Współczesne społeczeństwo polskie wobec przeszłości” wnoszą do socjologicznej debaty propozycje teoretycznego ujęcia pamięci zbiorowej, podsumowania badań dawniejszych, nowe ustalenia empiryczne oraz wynikające z nich pytania i hipotezy.

W pracy Przeszłość jako przedmiot przekazu obaj Autorzy w nowym kontekście społecznym wracają do tematów, którymi zajmowali się w przeszłości. Andrzej Szpociński omawia znaczenie ‘narracji’ – przekazu w procesie kształtowania pamięci, Piotr Tadeusz Kwiatkowski nawiązuje zaś do badań nad kształtowaniem się i funkcjonowaniem w XX wieku dyskursów o przeszłości regionalnej. Z dzisiejszej perspektywy wiemy, że trwanie pamięci lokalnej stało się w wielu środowiskach ważnym czynnikiem kształtowania po 1989 roku społecznego kapitału „małych ojczyzn”.