„Lektury inności“ to zbiór tekstów, w których znakomici autorzy i autorki (polscy i obcy, m.in. Inga Iwasiów, German Ritz, Barbara Johnson, Judith Butler) analizują „elementy biologiczne, językowe i kulturowe w procesie konstytuowania tożsamości płciowej“.

Antologia składa się z dwóch części, z których pierwsza: „Teatr płci“ analizuje różnice pomiędzy płcią kulturową (gender) i biologiczną (sex). Z uwagi na bardzo akademicki, niełatwy i mało przystępny dla przeciętnego odbiorcy język, jak również poziom niektórych publikacji swobodnie poruszających się po teoriach fenomenologicznych, poststrukturalistycznych, głębokich rozważaniach dotyczących performatywności płci itp., mniej wyrobionym czytelnikom/czkom warto doradzić, aby rozpoczęli lekturę od wykładu nt. postaw queer („Queer theory – bardzo krótki wstęp“, Tomasz Jarymowicz) oraz gender („Płeć kulturowa a nauka o płci“, David Glover, Cora Kapłan). Dopiero znajomość tych pojęć pozwoli zagłębić się w rozważania o różnych aspektach gender studies w tekstach m.in. polskich autorek, Ingi Iwasiów i Bożeny Chołuj. Tę część antologii zamyka ciekawa analiza kazirodztwa Agaty Araszkiewicz, ukazująca to „ostatnie tabu współczesnego świata“ jako element patriarchalnego porządku.

Znacznie łatwiej i przyjemniej czyta się drugą część antologii, zatytułowaną „homotekstualność“, stanowiącą wybór tekstów poświęconych współczesnym dyskusjom nt. odmiennych tożsamości oraz historii literatury, nie tylko tej homoseksualnej, życiu i twórczości autorów/ek homo/bi/transseksualnych, historii definicji tożsamości płci oraz jej uwarunkowaniami społecznymi (w szczególności homofobią). Warte szczególnej uwagi są zwłaszcza autorskie interpretacje zarówno języka i stylu polskich pisarzy (German Ritz „Literatura w labiryncie pożądania. Homoseksualizm a literatura polska“) jak również ich twórczości w świetle autobiografii (Krzysztof Tomasik „Szuflada z podwójnym dnem“) oraz bardzo ciekawy wywiad z Edmundem Whitem, uświadamiający niestety różnice w świadomości i dystans, jaki dzieli naszych pisarzy od tych wywodzących się z innych kultur. „Homotekstualność“ zamyka analiza pojęcia kiczu i jego homoseksualnej pochodnej – kampu autorstwa Roberta Pruszczyńskiego, owocnie rozwijającego definicję kampu stworzoną przez Susan Sontag.

Pomimo że, jak piszą autorzy, antologia jest próbą skrótowego pokazania, czym są współczesne inności, i ma stanowić jedynie teoretyczną podstawę do bardziej pogłębionej dyskusji, wydaje się, że lektura ta pozwala na dość dogłębną analizę tzw. queer theory, w szczególności konstruktu tożsamości płciowej. Warto więc po nią sięgnąć, zwłaszcza że podobne pozycje nie pojawiają się na naszym rynku często.

(Remigiusz Szeląg, nr 10)

„Lektury inności“ to zbiór tekstów, w których znakomici autorzy i autorki (polscy i obcy, m.in. Inga Iwasiów, German Ritz, Barbara Johnson, Judith Butler) analizują „elementy biologiczne, językowe i kulturowe w procesie konstytuowania tożsamości płciowej“.

Antologia składa się z dwóch części, z których pierwsza: „Teatr płci“ analizuje różnice pomiędzy płcią kulturową...

Ta niezwykła antologia ma już swoje poczytne miejsce w panteonie książek o szeroko rozumianej teorii queer, gender studies, inności. Jej pojawienie się było również znakiem, że to, co do tej pory było zastrzeżone tylko dla wąskiego grona specjalistów i osób zajmujących się tą tematyką opuszcza mury akademickie i wchodzi w obieg czytelniczy, a jej celem jest upowszechnienie i przybliżenie nie tylko samych pojęć czy definicji, które budzą ze względu na swoją medialną hasłowość ogromne zamieszanie i niepokój, ale również bardzo konkretne przełożenie ich na codzienny język konkretnych postaw i zachowań obecnych w kulturze ze szczególnym uwzględnieniem literatury. I tak dostajemy precyzyjnie metodologicznie opracowany wykład zjawiska, jakim jest płeć kulturowa i tego czym ona jest zarówno w swym społecznym, filozoficznym ale i psychologicznym odniesieniu, na jakich teoriach naukowych ona bazuje i jacy wybitni specjaliści dali podstawy pod jej sformułowanie. Tu w sposób szczególny naszą uwagę zwracamy na postać francuskiego psychoanalityka Jacquesa Lacan, którego teoria o zapośredniczeniu procesu analitycznego w wymiarze symbolicznym strukturalizuje nie tylko sam proces ale i podmiot. Jego teoria podmiotowości obejmująca trzy rejestry: wyobrażeniowy, symboliczny i realny była nowatorskim ujęciem i była podstawą do stworzenia przez niego jego koncepcji topologii, która opracowana została jako narzędzie do myślenia relacji między tymi trzema rejestrami, bo o tych relacjach nie da się mówić w zwyczajnym języku. Dla wielu późniejszych akademików twórczo rozwijających lacanowska myśl jego tezy były punktem inicjującym tworzenie nowej dyscypliny naukowej, która wprowadzała nowe treści i rozróżnienia do starych teorii i stała się fundamentem Queer theory. Do najczęściej przywoływanych pojęć należy również pojęcie transgresji (przekraczanie granic biologii, osobowości, granic społecznych oraz norm spolecznych) istotowo związane z nową dyscypliną. Człowiek transgresyjny jest człowiekiem wielowymiarowym, który posiada zdolność przekraczania rożnych granic. One nie są po to, by nas ograniczać, one są po to, by nas wyzwalać. Dlatego tak bardzo mocno odbijają się te zachowania w porządku społecznym, w którym rządzą struktury religijne, silne moralnie, narzucające swój wzór zachowań jako jedyny obowiązujący. W ten sposób nie ma nawet możliwości jakiejkolwiek dyskusji, bo już samo dotknięcie wrażliwych tematów powoduje przypięcie łatek, które mogą zniszczyć czyjąś karierę czy uczynić kogoś pariasem w środowisku, spotykającym się z powszechnym oburzeniem czy odium gniewu. Do takich tematów na pewno należą zagadnienia kazirodztwa czy pornografii, gdzie wywołanie ich staje się ogniskiem zapalanym a moraliści nie szczędzą ostrych słów krytyki za samą próbę dotknięcia zagadnienia. Osobnym zbiorem artykułów są te odnoszące się do obecności zainteresowania literatury homoseksualizmem. Autorzy zwracają uwagę na homotekstualne odniesienia pojawiające się z coraz większym nasileniem od końca XIX wieku, w zasadzie od sprawy Oskara Wilda, aż po współczesność, gdzie w latach osiemdziesiątych mamy już z wysypem autorów i utworów o tematyce jednoznacznie kojarzonej i nazywanej gejowską. Zwracają uwagę na funkcjonujące pojęcia kiczu i kampu, analizując je pod kątem zmian w rozumieniu kultury wysokiej – niskiej, wyjaśniają jak zmieniał się kod smaku służący tajnemu porozumieniu w subkulturze odmienności, będąc bardziej grą, która czyniła tekst jednocześnie zakrytym i jawnym. Dopiero za Susan Sontang rozumienie kampu stało się próbą połączenia złego gustu sztuki niskiej z byciem trendy i takim przepoczwarzeniem, które w nowym świetle pozwoliło na zdystansowanie się i ustalenie własnego stylu. Analogia porządkuje wiele wątków i zagadnień, które nigdzie wcześniej nie znalazły swojego tak pełnego ujawnienia, jest przez to obowiązkową lektura dla tych, którzy pragną lepiej poznać i zgłębić temat nie bacząc na medialne negatywne przekazy, lecz szukając prawdziwego clou poruszanych problemów.

Ta niezwykła antologia ma już swoje poczytne miejsce w panteonie książek o szeroko rozumianej teorii queer, gender studies, inności. Jej pojawienie się było również znakiem, że to, co do tej pory było zastrzeżone tylko dla wąskiego grona specjalistów i osób zajmujących się tą tematyką opuszcza mury akademickie i wchodzi w obieg czytelniczy, a jej celem jest upowszechnienie...