-
Artykuły
Dzień Bibliotekarza i Bibliotek – poznajcie 5 bibliotecznych ciekawostek
11 -
Artykuły
„Kuchnia książek” to list, który wysyłam do trzydziestoletniej siebie – wywiad z Kim Jee Hye
1 -
Artykuły
Literacki klejnot, czyli „Rozbite lustro” Mercè Rodoredy. Rozmawiamy z tłumaczką Anną Sawicką
2 -
Artykuły
Matura 2024 z języka polskiego. Jakie były lektury?
8
-
Patronat LC
-
Patronat LC
-
Patronat LC
-
Patronat LC
-
Patronat LC
Kim jest polski bohater narodowy? Wędrowycz, Pan Tadeusz, Chyłka, a może Wokulski?
Tragiczny romantyk, który poświęca się dla ojczyzny. Powstaniec walczący o dobro przyszłych pokoleń. Egzorcysta i bimbrownik, który zawsze mówi to, co myśli. Nikczemny złoczyńca, kochanek, biznesman… A może stróże prawa, detektywi i policjanci? Czy jest jakiś wzór, który odnosi się do polskiego bohatera narodowego? Oto pytanie pod rozwagę na Dzień Niepodległości. Pamiętajcie jednak, aby potraktować całość z pewnym przymrużeniem oka. Bo Polaków portret własny może być przedstawiony w naprawdę krzywym zwierciadle. Choć oczywiście odwołuje się do kanonu lektur, naszego narodowego dziedzictwa.
Miłość, śmierć, wolna wola, czyli romantyzm w różnych odcieniach
[ADBOX1P]
Konrad Wallenrod, Gustaw-Konrad, Andrzej Kmicic, oczywiście Pan Tadeusz, naturalnie Stanisław Wokulski. Bohaterowie znani ze szkolnych lektur kojarzą się w sposób dosyć jednoznaczny. Przynajmniej w teorii. Bo prawie zawsze ich imiona są powiązane ze słowami – naród, ojczyzna, polskość. Jednak w każdej z tych biografii pojawiają się elementy zagadki i tajemnicy, wielkich namiętności, moralnych wyborów. Najbardziej szczególny jest chyba przypadek Wokulskiego, tragicznego romantyka, ale równocześnie wziętego biznesmena, który w świecie finansjery czuje się niczym ryba w wodzie. Wszak to on właśnie był żywo zainteresowany eksperymentami związanymi z wynalezieniem metalu lżejszego od powietrza.
Polski bohater narodowy, przynajmniej wtedy, gdy odnosimy się do romantyzmu i pozytywizmu, musi się poświęcać. W imię własnego narodu – rozumianego w skali mikro, ale również makro. Ojczyzny związanej z rodziną, pochodzeniem, miastem, państwem. Nasi narodowi wieszcze – Mickiewicz, Słowacki, Norwid, Krasiński, ale też klasycy pod postacią Sienkiewicza, twórcy trylogii, przekonują, że miłość nierozerwalnie łączy się ze śmiercią. Romantyczne mity mogą być jednak zestawiane w nowych kontekstach.
Bo pojawiają się też twórcy, który w bardzo nieoczywisty sposób reinterpretują nasze rodzime mity, polską historię. Weźmy na przykład powieść „Jul” Pawła Goźlińskiego. Oto polski kryminał romantyczny, nietypowe rozliczenie z mesjanizmem. Prawo serii makabrycznych morderstw. Symboliczna przemoc i romantyczne duchy epoki. Z takimi motywami radzić sobie musi emigrant Adam Podhorecki, który eksploruje mroczne ulice XIX-wiecznego Paryża. Do zabójstw dochodzi do nich w środowisku polskich emigrantów. Jedną z kolejnych ofiar ma być Mickiewicz. Kto stoi za zamachem na jego życie? Prorok Towiański? Moskiewska ambasada? Bracia zmartwychwstańcy? Pytania prowokujące, a odpowiedzi nieoczywiste. I może o to właśnie chodzi.
Demony, fantastyka, mity, a więc kanon lektur w popkulturze
Wszyscy pamiętamy „Przedwiośnie”. Prawda? Szklane domy. Nowa wizja polskiego państwa, zresztą, sam tytuł jest już głęboko metaforyczny. Ale to nie wszystko. Niektórzy, a konkretnie Kamil Śmiałkowski, prawdziwy ekspert od popkultury, zauważył, że w politycznej powieści Stefana Żeromskiego można pokusić się o popkulturowe eksperymenty. Bo tym właśnie jest „Przedwiośnie Żywych Trupów”. Okazuje się, że Cezary Baryka nie doczekał końca I wojny światowej. A przynajmniej nie jako człowiek i nie w tej Polsce, którą znamy z podręczników szkolnych. I tak oto ze Wschodu nadciąga rewolucja, a wraz z nią odwieczna, złowroga magia. Ugryziony przez krwawego komisarza młody Baryka staje przed bardzo niepokojącymi wyborami. Kim jest? Rosjaninem, Polakiem czy... jeszcze kimś innym? Nieoczywiste i przewrotne potraktowanie wzorów znanych z literackiego kanonu, w którym znaleźć można przecież prawdziwych herosów.
A czy Jakub Wędrowycz, ikoniczna postać z bestsellerowej serii Andrzeja Pilipiuka, to bohater? Wiejski egzorcysta, bimbrownik i kłusownik, specjalista od spraw paranormalnych, mistrz czarnej magii, utożsamia wszystko to, co w Polakach najlepsze i najgorsze zarazem. Życiową zaradność łączy z bezpardonowością, niecodzienny spryt i odwagę z wulgarnością, a niekiedy po prostu chamstwem. Porażający otoczenie wyglądem, zapachem i kulturą osobistą – a raczej jej brakiem. Jednak historia Wędrowycza to rozrywka najczystszej próby! Andrzej Pilipiuk na kartach „Kronik Jakuba Wędrowycza” gra narodowymi stereotypami, dostarczając nieoczywiste i komediowe fabuły. Twórca „Wampira z M3” stworzył postać filozofa chwilami oscylującego w stronę menela, dziwaka, geniusza rycerza i dowcipnisia Polaka-Który-Potrafi, ba, Polaka, któremu się chce. Szczególne, niespotykane dotąd połączenie, które pokazuje Polaków portret własny w bardzo krzywym, raczej popękanym zwierciadle. Czasem warto popuścić zresztą wodze fantazji.
W niezwykły sposób obraz polskości zwizualizował swego czasu Jakub Ćwiek, autor bestsellerowego cyklu „Kłamca”, który stworzył też historię „Zawiszy Czarnego”. Kim jest tytułowy bohater? Cóż, pochodzi z Wybrzeża Kości Słoniowej. Trafił pod opiekę emerytowanego żołnierza i mistrza sztuk walki, pełniącego posługę misjonarską. Ten nauczył afrykańskiego chłopca bycia skutecznym na polu bitwy, pomógł mu zmienić ciało w broń, a przy okazji zaszczepił w umyśle polskie wartości, wpoił zasady patriotyzmu i ogromną miłość do nadwiślańskiego kraju. Podopieczny misjonarza, już jako dorosły mężczyzna, przybył do Polski, by krzewić prawdziwą, dobrze rozumianą polskość. Oto Zawisza Czarny! Nie brakuje w tym dzikiej akcji, dosadnego dowcipu, a także bardzo ciekawej gry ze stereotypami i narodowymi mitami.
Słyszeliście o tym, że Wokulski tak naprawdę romantykiem był na pokaz? A co, gdyby tak Aleksander hrabia Głowacki nie przyjął pseudonimu Bolesław Prus i zamiast pisać przyszłe lektury szkolne, wykreował świat nasycony fantastyką? Gdyby jego Stanisław Wokulski zachował się jak kupiec, a nie jak romantyk i – zamiast wzdychać do Izabeli Łęckiej – zajął się wielkimi interesami i eksperymentami naukowymi? O tym właśnie opowiada „Alkaloid”, nieco zapomniana, a szczególnej urody książka. Akcja z rozmachem przetacza się przez Azję Wschodnią, Rosję ogarniętą religijną rewolucją, Polskę i Skandynawię przyszłości. Bo niektóre archetypy, klasyczne wzorce postaci, z czasem tylko zyskują na pierwotnym znaczeniu.
Polskie oblicza zbrodni – na ratunek Chyłka, Maciejewski albo Dora Wilk
Oczywistym jest fakt, że polska literatura kryminałem stoi. Posiadamy własnych mistrzów, którzy potrafią czerpać z lokalnego kolorytu, często – choć przecież nie tylko – w odniesieniu do konwencji retro. Prawdziwym klasykiem jest oczywiście Marek Krajewski, jednak jego śladem podążają inni wielcy, którzy od lat sami wyznaczają kierunki rozwoju gatunku. Marcin Wroński, twórca bestsellerowej serii o komisarzu Maciejewski, Ryszard Ćwirlej, specjalizujący się w retro kryminałach osadzonych w PRL-u, jest też oczywiście Alek Rogoziński, nazywany księciem polskiego kryminału komediowego. Do listy dodajmy chociażby Bartosza Szczygielskiego, autora „Winni jesteśmy wszyscy”, czy Roberta Małeckiego, pomysłodawcę postaci Bernarda Grossa. Każdy z bohaterów dysponuje określonym charakterem, szczególnym rodzajem wrażliwości, który odnosi się do tego, jak widzą i opisują Polskę.
komentarze [20]
Domyślałem się jednego, sercem pań - Wokulski! Bo każda pani ma w pamięci pana Kamasa w głównej roli. Niestety pan Kamas, bardziej pasował do arystokraty, a nie do chłopka nieciekawej postury, z odmrożonymi czerwonymi rękami, owszem, mającego ambicje pozytywistyczne, jednak nigdzie w powieści poza życzeniem autora, nie jest wyjaśnione jak on te pieniądze robił.
1) ożenił...
Za Wokulskim jestem całym sercem :), od zawsze jest mi literacko bliski. Czuję do niego ogromny niewytłumaczalny sentyment i może dlatego czytałam "Lalkę" kilka razy. A z innej czytelniczej beczki, to bohater "narodowy" - lub antybohater, ale zawsze wyrazista postać, to każda od Marka Hłasko!. Zwłaszcza Ci z "Następnego do raju".
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Wielu może być bohaterów. Mi do głowy przychodzi jeden - Dobry... Dobry od Listopada :) czyli Marek Dobrawiński - frant i filut, że pozwolę sobie posłużyć się dawnym słownictwem - a "po naszemu" miły i łobuzerski studenciak, kobieciarz i imprezowicz, który chcąc nie chcąc stał się uczestnikiem Powstania Listopadowego. Zapoznałem tegoż ichmościa czytając zacną książkę pana...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Chodzi mi przecież tylko o formę "gawędy" postaci z pewnej epoki (z czym skojarzył mi się "Dobry od listopada") nie o stawianie bohatera powieści Rollanda w roli bohatera jakiegoś... A czy książka słabiutka... Kwestia gustu - Rolland to jakby nie było klasyka...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Jak można wnosić z innych wypowiedzi mamy tu różne wizje bohaterów i różne postacie, które są wymieniane jako "polscy bohaterowie". Różna jest definicja "bohaterstwa" - nie zawsze jest to ktoś "bez skazy i zmazy", bywa też i "bohater mimo woli", który w jakiś sposób symbolizuje dla nas to co istotne w naszym postrzeganiu i szeroko rozumianej polskości i typowego dla nas...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Wokulski. Szczególnie jakby się odkochał w pustej Izabeli i ożenił z treściwą Stawską. Biznesmen, inteligentny, wykształcony (nie pamiętam, czy formalnie, ale na pewno wiedz miał dużą) i filantrop - czego chcieć więcej?
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
@AgaGaga albo z Wąsowską, która była jego żeńskim odpowiednikiem. Mieli podobne charaktery: cyniczni, śmiali, inteligentni, wyciągający rękę po to, czego pragną. Oboje poślubili dla pieniędzy starszych partnerów, po czym owdowieli.
Zarówno Stawska, jak i Wąsowska były lepsze od tej tępej dzidy Izabeli...
Przy okazji takiego tematu od razu przyszedł mi do głowy Zbrozło z książek Karola Bunscha. Pojawia się w Dzikowy skarb i później jeszcze przez kilka kolejnych części. Jedna z moich ulubionych postaci, bardzo tajemnicza, niemal zawsze w cieniu, ale bardzo wpływowa, charyzmatyczna, czasem wydająca się mieć wręcz jakieś nadnaturalne...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Imć Onufry Zagłoba herbu Wczele
— Bo w konopiach oleum się znajduje, przez co i w głowie jedzącemu go przybywa.
— Bodajże waszę mość! — rzekł jeden z pułkowników. — Toż w brzuchu oleju przybywa, nie w głowie.
— Est modus in rebus! — rzecze na to Zagłoba — trzeba co najwięcej wina pić: oleum, jako lżejsze, zawsze będzie na wierzchu, wino zaś, które i bez tego idzie do...
Bartek Zborowski z "Królewny" Seippa.
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/107573/krolewna
Nikodem Dyzma to Polska właśnie.
No może z domieszką Zagłoby w pijanym widzie.
Ooo! Właśnie to mi przyszło go głowy, tak od razu i bez namysłu! Gdzie tam Kmicicowi czy Skrzetuskiemu do Dyzmy. W sumie to pan Zagłoba herbu Wczele, też był Dyzmą swojego czasu. Cwany chłop podszywający się pod waszmościa.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
@matrox Taki mix to się obecnie nazywa "Janusz z memów".
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Grażyna, która przypina miecz do prawego boku, jak czynią kobiety.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post