Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Esej W. Daviesa porusza problem szczęścia (zwłaszcza jego mierzalności) w kontekście współczesnego neoliberalizmu (przede wszystkim w odniesieniu do miejsca pracy). Autor rozpoczyna od pewnego retorycznego zdziwienia, że mimo zwiększania się wiedzy o szczęściu, mimo lepszej edukacji emocjonalnej i opieki psychiatrycznej, stajemy się coraz mniej szczęśliwi (s. 12-18, 231-232),co ma swoje wymierne rezultaty, a kapitalizm jest zainteresowany, abyśmy byli szczęśliwi. Depresja przeszkadza bowiem w konsumeryzmie, a zatem korporacje są wydatnie zainteresowane, aby jej zapobiegać (s. 213-214). Z drugiej strony neoliberalna filozofia – w ramach której szczęście i ewentualnie zaburzenia psychiczne są wynikiem własnych wyborów, a nie okoliczności zewnętrznych (s. 138-139) – prowadzi do prywatyzacji porażek (s. 214-215),zawładnięcia sfery przyjaźni przez utylitarne stosunki rynkowe (jedne przyjaźnie, zwłaszcza ze strony "towarzyskich" ludzi, są bardziej cenne niż inne) (s. 226-228). Autor wychodzi z założenia, że to właśnie neoliberalny duch rywalizacji jest przyczyną zaburzeń psychicznych (s. 169-171). Prowadzi to do następującego paradoksu: „Jedynie w społeczeństwie, które uznaje powszechny, zindywidualizowany rozwój za naczelną wartość, problem powszechnej, zindywidualizowanej bezsilności wydaje się nieuchronny. Podobnie kultura ceniąca wyłącznie optymizm wytworzy patologiczny pesymizm, a gospodarka zbudowana wokół konkurencyjności zrobi chorobę z defetyzmu” (s. 211). Na tym tle istotne stają się rozważania o mierzeniu szczęścia, które samo w sobie - w tej mierzalnej formie - staje się moralnym celem (s. 49),co zresztą sprawia, że jest łatwo przeliczalne na pieniądze (np. s. 75-76, 83). Mierzalność szczęścia wynika zresztą z braku ideowych podwalin amerykańskiej psychologii (s. 101),przez co stała się ona podatna na biznesową instrumentalizację. Tego typu „wymierne” myślenie – z natury zresztą upraszczające to, jak się czujemy (s. 242) – doprowadziło do konkluzji, że pracownik musi być szczęśliwy w miejscu pracy. O ile zatem wcześniej nikt nie oczekiwał, że żmudna praca fizyczna będzie się robotnikowi podobać (s. 144-145),tak teraz jest odmiennie. W konsekwencji strategie walki są też inne: zamiast rewolucyjnych i przemocowych wybuchów niezadowolenia widzimy bierny opór, wypalenie zawodowe i prezentyzm (s. 127-128). W konsekwencji więc całkiem sporo dość ciekawych obserwacji, ale z drugiej strony mam wrażenie, że musiałem mocno o nie walczyć z dość meandrującym tekstem Daviesa (na tym tle - przykładowo - "Społeczeństwo zmęczenia" B.C. Hana, dotykające podobnej tematyki, jest dużo lepsze). Przedstawienie tez nie jest do końca czytelne; mam wrażenie, że momentami autor sam sobie przeczył. Ale tak czy inaczej warto.