Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Okręt "Zgoda Narodów" odbywa w roku 179 p.n.e. swoją ostatnią podróż rzeką Oksos, wioząc członków greckiej dynastii rządzących Baktrią. Grecy przewyższani w tym kraju liczebnie przez swoich irańskich poddanych odcięci są od reszty hellenistycznego świata przez partyjski podbój Persji. Rozpaczliwie próbują trzymać się swojej greckiej tożsamości, zdezorientowani problemami wynikającymi z nieoczekiwanych - i fantastycznych - podbojów ich króla w Indiach. Ponieważ w państwie działają też inne siły - mieszańcy z ciała i mieszańcy z ducha, a wraz z nimi wschodnie tradycje. Dzięki wzajemnemu przenikaniu się kultur, ta odizolowana kraina wciąż rosła w siłę, oraz rozwijała się cywilizacyjnie. Jednak dla Heliodora, "tajniaka nad tajniakami" który swój najlepszy okres ma już za sobą, świat staje się po wielu latach służby dla greckiej dynastii wielką zagadką. To właśnie mieszańcy obdarzeni ponadprzeciętnym rozumem, wędrujący w uporczywym niepokoju serc i umysłów, są wg autora czynnikiem przynoszącym odnowę skostniałym kulturom. Pojawiają się w momentach nadzwyczajnego nasilenia się tarć cywilizacyjnych i społecznych. Ich przedstawicielem w tej powieści jest przesłuchiwany przez Heliodora Leptynes powracający z Chin, którego tajniak podejrzewa o szpiegostwo. Śledztwo, będące centralną osią fabuły, szybko przeradza się w erudycyjną debatę nad naturą greckości, gdy młody podróżnik oskarża baktryjskich Greków o to, że stali się barbarzyńcami. Ta debata daje pretekst Parnickiemu do rozmyślań nad procesem krystalizowania się pewnych tożsamych elementów kultury i myśli ludzkiej w proteuszowym świecie. A nawet do zaprezentowania swojej filozofii historii. Bohaterowie i bohaterki Parnickiego to inteligentni, wykształceni ludzie, żywo zainteresowani prądami intelektualnymi swojej epoki. Biorący czynny udział w wydarzeniach intelektualnych i politycznych swoich czasów. Autor nie idealizuje swoich postaci, lecz ukazuje ich wewnętrzne konflikty, dylematy moralne i emocjonalne. Przy tym interesuje go nie tyle sama biografia bohatera, lecz moment decyzji i czynniki ją kształtujące. Ciekawie to zaprezentowane jest w wyborach Heliodora, które motywowane są bolesną i wstydliwą przeszłością, o której stara się bezskutecznie zapomnieć. Lub w wątku samoubóstwienia się królewskiego brata Antymacha i księżniczki Agatoklei, które to czyny podyktowane są względami politycznymi i zarazem podszyte ironią. Powieści Parnickiego napisane są niezwykle długimi, gęstymi, skomplikowanymi zdaniami, przy użyciu nietypowych konstrukcji gramatycznych i niecodziennego słownictwa. Czasami przez wiele stron prowadzone są dialogi poszczególnych postaci, nie przerywane przez narratora. Nie wszystkie też wskazówki potrzebne do rozwikłania tajemnicy danej powieści znajdują się na jej kartach – trzeba sięgnąć do encyklopedii lub opracowań historycznych, aby zrozumieć niektóre aspekty fabuły czy idee poruszane przez bohaterów. Poza tym złożoność językowa, strukturalna, semantyczna i psychologiczna może być czasami przytłaczająca nawet dla najbardziej zdeterminowanego czytelnika. I choć "Koniec...", będący jedną z jego wcześniejszych książek, ma jeszcze dość tradycyjną formę, to nawet od tej powieści wielu czytelników może się odbić. Caveat lector! Niemniej napisana jest świetną prozą stylizowaną na najlepsze polskie tłumaczenia pisarzy greckich. Każde słowo, zwrot i zdanie są tu dopieszczone i przemyślane, by jak najlepiej za pomocą polszczyzny wyrazić grecki sposób myślenia. Labiryntowa struktura jego prozy oraz zamiłowanie do intelektualnych tajemnic przypominają mi książki Thomasa Pynchona, z tym, że Pynchon jest na wskroś amerykański - nie ma dla niego rozróżnienia dla kultury wysokiej i masowej, miesza wszystko ze sobą, podczas gdy Parnicki to naprawdę wysoka kultura. Może lepszym porównaniem byłyby książki Pynchona napisane przez Jorge Luis Borgesa zafascynowanego pisarstwem Jamesa Joyce’a. Jeśli zestawienie tych nazwisk wydaje się wabiące, "Zgoda..." będzie dobrym miejscem by zapoznać się z Parnickim.