Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Udana książka o Koptach, czyli egipskich chrześcijanach, o których słyszy się w Polsce głównie przy okazji jakichś na nich zamachów, czyli w sumie nie tak rzadko, ale nie są to wiadomości, które na dłużej przykuwają uwagę odbiorców. Tymczasem mówimy tu o bardzo licznej, co najmniej kilkumilionowej grupie mieszkańców Egiptu, zmarginalizowanej od muzułmańskiego podboju tego kraju w VII w. i generalnie mającej zawsze pod górkę. Autor opisuje ich historię i współczesność, wychodząc od swojego dwuletniego pobytu w Kairze, podczas którego miał okazję poznać Koptów z biednej dzielnicy Mokattam. Część reportażowa jest napisana bardzo zręcznie i z akcentem na sprawy naprawdę mało znane. Z kolei część historyczna zawiera całkiem sporo drobnych błędów merytorycznych, ale ogólnie rzecz biorąc dobrze wprowadza w temat ludzi, którzy są potomkami ludu faraonów.

Udana książka o Koptach, czyli egipskich chrześcijanach, o których słyszy się w Polsce głównie przy okazji jakichś na nich zamachów, czyli w sumie nie tak rzadko, ale nie są to wiadomości, które na dłużej przykuwają uwagę odbiorców. Tymczasem mówimy tu o bardzo licznej, co najmniej kilkumilionowej grupie mieszkańców Egiptu, zmarginalizowanej od muzułmańskiego podboju tego...

Utwór "De ave phoenice" przypisywany Laktancjuszowi jest bardzo interesującą próbą wykorzystania dobrze znanego w tradycji grecko-rzymskiej mitu o feniksie i przypisania mu nowej, chrześcijańskiej interpretacji. W oparciu o obszerną literaturę naukową oraz różne teksty patrystyczne Autorka stara się pokazać, w jaki sposób Laktancjusz ten mit interpretował, jakie elementy wydobył, a co pominął. Praca nie jest zbyt długa, bo i sam omawiany utwór jest krótki, natomiast temat został omówiony dobrze i myślę, że jest to godna uwagi praca, także dlatego, że w aneksie zbiera wiele klasycznych świadectw o feniksie.

Tomasz Babnis

Utwór "De ave phoenice" przypisywany Laktancjuszowi jest bardzo interesującą próbą wykorzystania dobrze znanego w tradycji grecko-rzymskiej mitu o feniksie i przypisania mu nowej, chrześcijańskiej interpretacji. W oparciu o obszerną literaturę naukową oraz różne teksty patrystyczne Autorka stara się pokazać, w jaki sposób Laktancjusz ten mit interpretował, jakie elementy...

Monumentalna biografia jednego z najlepiej poznanych świętych średniowiecza przedstawia na bardzo szerokim tle żywot Bernarda z Clairvaux. Autor stara się odtworzyć koleje losu opata z Clairvaux, opierając się przede wszystkim na jego ogromnej literackiej spuściźnie, zwłaszcza na listach, których cysterski święty napisał ogromną liczbę, kierując je do wszystkich, choćby o to nie prosili (po tych listach widać nota bene, że musiał to być człowiek bardzo trudny charakterologicznie).

Książkę czytałem właściwie równolegle z biografią Rogera II, króla Sycylii, i dzięki temu zestawieniu mogłem poczynić pewne dodatkowe obserwacje. Po pierwsze, Aubé chce za wszelką cenę napisać o absolutnie wszystkim, stąd w książce bardzo wiele wątków, które spokojnie można by w biografii Bernarda pominąć, bo zamiast naświetlać jego osobę, odwodzą uwagę czytelnika od meritum sprawy. Po drugie, w książce znaleźć można całe passusy identyczne z tymi zawartymi w biografii Rogera II, co trąci wprost tzw. autoplagiatem (i, jak już wspomniałem, niewiele wnosi do biografii świętego cystersa). Po trzecie, cytowanie źródeł jest mało czytelne, bo nie wiadomo, skąd dokładnie wzięty jest przywołany passus. Jest to pewien defekt natury merytorycznej, a ściśle wiąże się z nim niezbyt poprawne operowanie łaciną, choć to może być kwestia tłumaczenia polskiego.

W sumie są to całkiem poważne minusy tej pracy. Oczywiście, ktoś mógłby powiedzieć: chyba nie myślałeś, że francuski historyk nie będzie pisał w sposób przegadany. To było raczej do przewidzenia, ale w biografii Rogera II Aubé zachował zdrowy umiar i tamta książka bardzo mi się podobała. W opowieści o Bernardzie tych różnych wad skumulowało się więcej, stąd – szczerze mówiąc – lektura nieco mnie wymęczyła. Nie chcę powiedzieć, że to zła książka, bo niewątpliwie stanowi cenne kompendium wiedzy o tytułowym bohaterze, ale jest po prostu niepotrzebnie rozdęta i przegadana. Gdyby ją skrócić o jakieś 200 stron i bardziej fachowo opracować materiał źródłowy, uznałbym ją za znakomitą, a tak muszę dać jej niższą ocenę.

Tomasz Babnis

Monumentalna biografia jednego z najlepiej poznanych świętych średniowiecza przedstawia na bardzo szerokim tle żywot Bernarda z Clairvaux. Autor stara się odtworzyć koleje losu opata z Clairvaux, opierając się przede wszystkim na jego ogromnej literackiej spuściźnie, zwłaszcza na listach, których cysterski święty napisał ogromną liczbę, kierując je do wszystkich, choćby o...

Królestwo Normanów na Sycylii i w południowej Italii było dość nietypowym jak na standardy średniowiecznej Europy państwem, pozostawiło też po sobie wspaniałe zabytki oraz pewne wzory scentralizowanego zarządzania. W biografii króla Rogera II francuski mediewista P. Aubé przedstawia bliżej to niezwykłe państwo oraz człowieka, który uczynił z niego mocarstwo, rozwinął je terytorialnie, a na dodatek z hrabiego został królem. Postać tytułowego bohatera nie jest w Polsce zbyt dobrze znana, tymczasem lektura tej książki pozwala stwierdzić, że był to niewątpliwie władca wybitny, który znacząco wpłynął na dalszy bieg dziejów całego regionu. Autorowi udało się dobrze pokazać różne aspekty jego rządów, przede wszystkim ogromny spór związany ze schizmą lat 1130-1138, gdy to o tron papieski rywalizowali Innocenty II i Anaklet III. Roger II popierał Anakleta, który w zasadzie tę rywalizację przegrał, ale to niepowodzenie nie sprawiło, że normański władca coś stracił. Wręcz przeciwnie: udało mu się uzyskać królewską koronę i odeprzeć groźne najazdy nieprzyjacielskie. A mówimy tu o władcy, który rządził państwem zamieszkanym przez ludność katolicką, prawosławną i muzułmańską, co potencjalnie również było źródłem poważnych kłopotów wewnętrznych. Na pewno postać bardzo interesująca, której losy zachęcają do lektury biografii. Wadami książki są niezbyt czytelne podawanie cytatów źródłowych, trochę błędów w przekładzie oraz niezbyt sprawne posługiwanie się łaciną, która czasem wygląda na dość przypadkowo przepisaną. Ale generalnie na pewno jest to jedna z ciekawszych biografii średniowiecznych wydanych w Polsce w ostatnich latach.

Tomasz Babnis

Królestwo Normanów na Sycylii i w południowej Italii było dość nietypowym jak na standardy średniowiecznej Europy państwem, pozostawiło też po sobie wspaniałe zabytki oraz pewne wzory scentralizowanego zarządzania. W biografii króla Rogera II francuski mediewista P. Aubé przedstawia bliżej to niezwykłe państwo oraz człowieka, który uczynił z niego mocarstwo, rozwinął je...

Książka obrazująca wielki wpływ myśli św. Augustyna na późniejsze epoki oraz próby stworzenia jednego społeczeństwa zjednoczonego wokół... różnych rzeczy, które miały zastąpić to, co jest centrum Państwa Bożego. Kilka omówionych tu postaci jest dobrze znanych, ale niektóre pozostają raczej w zapomnieniu (np. abbé de Saint-Pierre). Lektura godna przemyślenia także z perspektywy różnych proponowanych dziś w świecie projektów uniwersalistycznych.

Książka obrazująca wielki wpływ myśli św. Augustyna na późniejsze epoki oraz próby stworzenia jednego społeczeństwa zjednoczonego wokół... różnych rzeczy, które miały zastąpić to, co jest centrum Państwa Bożego. Kilka omówionych tu postaci jest dobrze znanych, ale niektóre pozostają raczej w zapomnieniu (np. abbé de Saint-Pierre). Lektura godna przemyślenia także z...

Ciekawa książka o I poł. XVII w., w której uwaga Autora skupiona jest przede wszystkim na polityce kolejnych papieży. Wbrew tytułowi nie dotyczy głównie relacji z Rzecząpospolitą, ale raczej ma charakter ciekawie napisanej syntezy dziejów polityki europejskiej w tej dobie. Dokładnie przedstawieni zostali kolejni papieże oraz nuncjusze w Polsce, udane są też portrety niektórych władców i polityków tego okresu. Całość dobrze się czyta, można przy okazji powtórzyć sobie trochę informacji o wojnie trzydziestoletniej, upadku znaczenia Hiszpanii i awansie Francji na mocarstwową pozycję w Europie. Autor pokazuje, że Rzeczpospolita nie była bynajmniej priorytetowym partnerem papiestwa i brakowało we wzajemnych relacjach bardziej długofalowego zamysłu i planu. Jako minus książki należy natomiast wymienić bardzo słabą korektę, która przynosi wstyd dbałemu o kwestie redakcyjne PIW.

Tomasz Babnis

Ciekawa książka o I poł. XVII w., w której uwaga Autora skupiona jest przede wszystkim na polityce kolejnych papieży. Wbrew tytułowi nie dotyczy głównie relacji z Rzecząpospolitą, ale raczej ma charakter ciekawie napisanej syntezy dziejów polityki europejskiej w tej dobie. Dokładnie przedstawieni zostali kolejni papieże oraz nuncjusze w Polsce, udane są też portrety...

Rzeczywiście zgodnie z tytułem jest to bardzo zwięzłe wprowadzenie, ale trudno mi powiedzieć, żeby spełniło moje oczekiwania. W takiej książce powinny być zasygnalizowane absolutnie najważniejsze sprawy: autorzy, pojęcia, problemy i daty, a mimo zachowania układu chronologicznego jest to wszystko trochę chaotyczne. Mam wrażenie, że nie widać tu dobrze przebiegu procesów zachodzących w średniowiecznej teologii, a ponadto że nie zostały wyraźnie zarysowane związki tych procesów z przemianami politycznymi, społecznymi i gospodarczymi epoki. Także dość nijaka książka.

Tomasz Babnis

Rzeczywiście zgodnie z tytułem jest to bardzo zwięzłe wprowadzenie, ale trudno mi powiedzieć, żeby spełniło moje oczekiwania. W takiej książce powinny być zasygnalizowane absolutnie najważniejsze sprawy: autorzy, pojęcia, problemy i daty, a mimo zachowania układu chronologicznego jest to wszystko trochę chaotyczne. Mam wrażenie, że nie widać tu dobrze przebiegu procesów...

Udana książka na temat św. Tomasza z Akwinu jako autora wciąż aktualnego, także (a może wręcz: przede wszystkim) w epoce postmodernizmu, w której ewidentny brak sensu daje się coraz bardziej we znaki. Ks. Roszak bardzo erudycyjnie rozważa różne podejścia do św. Tomasza i pokazuje potencjalne punkty styczne między współczesną myślą o koncepcjami XIII-wiecznego dominikanina. Jest to też po części praca na temat miejsca teologii w systemie współczesnych nauk. Lektura na pewno nie łatwa, ale bez wątpienia interesująca i dobrze napisana.

Udana książka na temat św. Tomasza z Akwinu jako autora wciąż aktualnego, także (a może wręcz: przede wszystkim) w epoce postmodernizmu, w której ewidentny brak sensu daje się coraz bardziej we znaki. Ks. Roszak bardzo erudycyjnie rozważa różne podejścia do św. Tomasza i pokazuje potencjalne punkty styczne między współczesną myślą o koncepcjami XIII-wiecznego dominikanina....

Ciekawa antologia tekstów patrystycznych na temat Bożego Narodzenia. Bardzo szybko dwie ewangeliczne narracje (Mateusz i Łukasz) doczekały się swoistych rozszerzeń i uzupełnień, a każdy z uwzględnionych u Ewangelistów passusów zyskał interpretację teologiczną. Ta książka pokazuje, jak w różnych tradycjach wczesnego chrześcijaństwa różnie rozumiano poszczególne elementy bożonarodzeniowej opowieści. Warto zwrócić uwagę na różnorodność wariantów, charakterystycznych dla mniej znanych tradycji: armeńskiej, arabskiej czy iroszkockiej. Do tego na końcu jako aneks zamieszczony został interesujący tekst E. Jastrzębowskiej o możliwych imperialnych korzeniach sceny pokłonu Magów. Książeczka godna uwagi, zwłaszcza w okresie bożonarodzeniowym.

Ciekawa antologia tekstów patrystycznych na temat Bożego Narodzenia. Bardzo szybko dwie ewangeliczne narracje (Mateusz i Łukasz) doczekały się swoistych rozszerzeń i uzupełnień, a każdy z uwzględnionych u Ewangelistów passusów zyskał interpretację teologiczną. Ta książka pokazuje, jak w różnych tradycjach wczesnego chrześcijaństwa różnie rozumiano poszczególne elementy...

Odnoszę wrażenie, że o historii Polski w epoce Jagiellonów późniejszej niż 1466 r. wiemy mało i ilekroć czytam jakąś książkę na ten temat, umacniam się w tym przekonaniu. Już szczególnie Jan Olbracht i Aleksander to władcy, na których temat dysponuję minimalną wiedzą. Tym bardziej się więc cieszę, że sięgnąłem po tę rozprawę, która bardzo dobrze opisuje meandry polskiej i papieskiej polityki wobec Turcji. Zapewne lektura wywrze pesymistyczne wrażenie na zwolennikach tezy o wielkomocarstwowej roli ówczesnej Rzeczypospolitej: w istocie nie była ona w stanie toczyć wojny z Turcją nawet w sojuszu z Węgrami, co siłą rzeczy wymuszało ciągłe przedłużanie rozejmów z imperium osmańskim. Jedyna podjęta na poważnie akcja ofensywna, czyli wyprawa bukowińska Jana Olbrachta, zakończyła się zaś kompletnym niepowodzeniem.

Książka pokazuje, jak skomplikowane były sprawy dyplomatyczne w ówczesnej Europie, jak interesy poszczególnych państw całkowicie zatarły uniwersalistyczne poczucie wspólnoty. Najgorzej wyszli na tym wszystkim Węgrzy, którzy skłóceni wewnętrznie zostali odizolowani na arenie międzynarodowej i nikt im nie pomógł, gdy spadł na nich najazd turecki. Nota bene nie pomógł też król Polski, co pokazuje, że nawet współpraca w ramach królestw jagiellońskich nie wyglądała wcale tak dobrze. Nie najlepsze to też świadectwo dla Zygmunta Starego, choć zarazem można by stwierdzić, że robił on wiele, by w przeddzień bitwy pod Mohaczem rozciągnąć rozejm z Turcją także na Węgry.

Bardzo udana książka, owoc solidnej pracy nad materiałem źródłowym oraz historiografią wielu krajów. Zwłaszcza ten drugi aspekt pozwala na przyjęcie szerokiego spojrzenia na wspomniane wydarzenia.

Tomasz Babnis

Odnoszę wrażenie, że o historii Polski w epoce Jagiellonów późniejszej niż 1466 r. wiemy mało i ilekroć czytam jakąś książkę na ten temat, umacniam się w tym przekonaniu. Już szczególnie Jan Olbracht i Aleksander to władcy, na których temat dysponuję minimalną wiedzą. Tym bardziej się więc cieszę, że sięgnąłem po tę rozprawę, która bardzo dobrze opisuje meandry polskiej i...

Książka niewątpliwie należąca do klasyki historiografii, w swoim czasie uznawana za przełomowe dzieło dotyczące średniowiecznej historii idei. Późno doczekała się przekładu w Polsce (choć Kantorowicz urodził się w Poznaniu), ale został on dokonany bardzo fachowo, co nie jest wcale regułą w polskich publikacjach. Książka traktuje o przemianach idei podwójnego charakteru monarchii, w ramach której fizyczne ciało władcy może umrzeć, ale instytucja trwa wiecznie. Przy tej okazji Autor snuje rozważania o genezie tej koncepcji, którą wywodzi z rozważań teologów nad dwiema naturami Chrystusa, ale potem sięga też do omawianych w średniowieczu koncepcji filozoficznych i prawniczych. Przy tej okazji omawia też wiele wzbudzających w tej epoce emocje kwestii doktrynalnych i naukowych, mało chyba znanych, a interesujących. Dodam też, że "Dwa ciała króla" to praca oparta na bardzo dobrej znajomości łaciny w jej różnych wariantach, a umiejętność ta nie jest dziś wcale powszechna wśród mediewistów.

Tomasz Babnis

Książka niewątpliwie należąca do klasyki historiografii, w swoim czasie uznawana za przełomowe dzieło dotyczące średniowiecznej historii idei. Późno doczekała się przekładu w Polsce (choć Kantorowicz urodził się w Poznaniu), ale został on dokonany bardzo fachowo, co nie jest wcale regułą w polskich publikacjach. Książka traktuje o przemianach idei podwójnego charakteru...

Bardzo dobra rozprawa o polityce papieża Piusa II. Za jego pontyfikatu rola Europy Środkowej wzrosła ze względu na zagrożenie tureckie oraz problem porozumienia między Kościołem a husyckimi Czechami. Autor klarownie wyjaśnia funkcjonowanie papieskiej dyplomacji oraz problemy polityczne, przed którymi musiała stanąć w tym okresie. O sprawach polskich nie ma w tej książce zbyt wiele, ale trudne relacje między Kazimierzem Jagiellończykiem a Piusem II zostały wspomniane przy okazji polityki czeskiej papieża. Warto przeczytać, jeśli kogoś interesuje późne średniowiecze.

Bardzo dobra rozprawa o polityce papieża Piusa II. Za jego pontyfikatu rola Europy Środkowej wzrosła ze względu na zagrożenie tureckie oraz problem porozumienia między Kościołem a husyckimi Czechami. Autor klarownie wyjaśnia funkcjonowanie papieskiej dyplomacji oraz problemy polityczne, przed którymi musiała stanąć w tym okresie. O sprawach polskich nie ma w tej książce...

Miałem okazję słuchać wykładu prof. Wipszyckiej krótko po wydaniu tej książki (otrzymałem wtedy dedykację na innej jej książce), ale po "Drugi dar Nilu" sięgnąłem dopiero po kilku latach. Jest to niewątpliwie wybitna synteza monastycyzmu egipskiego, a więc zagadnienia, które od wielu już lat znajduje się w centrum zainteresowań Autorki. Książka składa się z dwóch części: pierwsza jest omówieniem najważniejszych dla historii egipskich mnichów źródeł literackich, a druga analizą różnych problemów badawczych dotyczących tej problematyki. Lektura pracy pozwala zrozumieć, jak bardzo trudną dziedziną wiedzy jest późnoantyczny monastycyzm egipski, jak wiele wymaga lektura tekstów źródłowych (problemy z różnorodnością wersji językowych, "cenzura" teologiczna, topika literacka) i jak trzeba ją stale konfrontować ze znaleziskami papirusowymi oraz materiałem archeologicznym. Autorka podkreśla też znaczenie dokładnego poznania topografii Egiptu, niczym Polibiusz wyśmiewając nieco gabinetowych historyków, którzy nigdy nie odwiedzili kraju, o którym piszą. Można zatem powiedzieć, że w tej pracy można przeczytać o swego rodzaju "naukowej kuchni" badaczy późnoantycznego Egiptu. Szczególnie interesująco wypada tu rozdział o monastycyzmie kobiecym, w którym Wipszycka krytykuje dwa funkcjonujące w nauce podejścia do tematu, które - choć wychodzą z całkowicie sprzecznych założeń - prowadzą do równie poważnych wypaczeń rzeczywistości historycznej. Bardzo dobra książka, prostująca wiele nieprawdziwych twierdzeń dotyczących tych zagadnień, a zarazem naprawdę przystępnie napisana.

Tomasz Babnis

Miałem okazję słuchać wykładu prof. Wipszyckiej krótko po wydaniu tej książki (otrzymałem wtedy dedykację na innej jej książce), ale po "Drugi dar Nilu" sięgnąłem dopiero po kilku latach. Jest to niewątpliwie wybitna synteza monastycyzmu egipskiego, a więc zagadnienia, które od wielu już lat znajduje się w centrum zainteresowań Autorki. Książka składa się z dwóch części:...

Bardzo ciekawa książka na temat biblijnych Ksiąg Kronik, czyli powstałego w epoce powygnaniowej opracowania wcześniejszych dziejów Izraela. Kalimi dokładnie analizuje kontekst powstania utworu i bardzo wyraźnie opowiada się za uznaniem go przede wszystkim za dzieło historiograficzne, dokonujące reinterpretacji historii w perspektywie aktualnych potrzeb i poglądów ludności prowincji Jehud. Choć materia pracy nie jest łatwa, Autorowi udało się bardzo czytelnie przedstawić swoje wywody, co należy uznać za jedną z największych zalet tej monografii.

Bardzo ciekawa książka na temat biblijnych Ksiąg Kronik, czyli powstałego w epoce powygnaniowej opracowania wcześniejszych dziejów Izraela. Kalimi dokładnie analizuje kontekst powstania utworu i bardzo wyraźnie opowiada się za uznaniem go przede wszystkim za dzieło historiograficzne, dokonujące reinterpretacji historii w perspektywie aktualnych potrzeb i poglądów ludności...

Niezła książka o najważniejszym chyba szlaku pielgrzymkowym współczesnej Europy, który w ostatnich latach cieszy się znów dużym zainteresowaniem. W tym zbiorze mamy trochę tekstów historycznych i trochę przewodnikowych porad dla udających się w podróż. Ciekawsza była dla mnie zdecydowanie część pierwsza, której autorami są głównie autorzy hiszpańscy, a ich badania nie są zbyt często znane w Polsce. Książka ma też ładne ilustracje. Nie jest to jednak na pewno monografia, a raczej zbiór różnych szkiców na temat Camino.

Niezła książka o najważniejszym chyba szlaku pielgrzymkowym współczesnej Europy, który w ostatnich latach cieszy się znów dużym zainteresowaniem. W tym zbiorze mamy trochę tekstów historycznych i trochę przewodnikowych porad dla udających się w podróż. Ciekawsza była dla mnie zdecydowanie część pierwsza, której autorami są głównie autorzy hiszpańscy, a ich badania nie są...

Przyznam, że rzadko mi się zdarza, bym po lekturze książki mógł powiedzieć: było w niej dokładnie to, czego się spodziewałem. Tymczasem tak właśnie jest w przypadku obszernej monografii J. Żaryna. Zawsze zastanawiam się, jak autorzy takich publikacji o XX w. (lub o innych epokach, do których istnieje gigantyczna ilość źródeł historycznych różnego rodzaju) są w stanie zebrać zróżnicowany, choć reprezentatywny materiał dla naszkicowania tego typu syntetycznego ujęcia. J. Żaryn pisze głównie w oparciu o materiały źródłowe (Episkopat, Partia, wspomnienia, także mówione), co jest na pewno dużym walorem jego pracy i przy tak ogromnym, wymagającym syntezy temacie, jak dzieje Kościoła w PRL, rzeczą dość zaskakującą.

Narracja prowadzona jest klarownie według klucza chronologicznego, a cezury rozdziałów wyznaczane są przez najważniejsze wydarzenia w dziejach PRL. Co ważne, uwzględniony został kontekst międzynarodowy: mam tu na myśli nie tylko ogólną sytuację polityczną po wojnie lub przemiany w Kościele (głównie wywołane soborem), ale także funkcjonowanie znacznie po 1939 r. wzmocnionej liczebnie Polonii w różnych krajach świata. Dobrze zbilansowane są informacje o wydarzeniach w skali krajowej oraz lokalnej. Myślę, że jest to wzorcowy przykład syntetycznego opracowania dużego tematu badawczego.

Tomasz Babnis

Przyznam, że rzadko mi się zdarza, bym po lekturze książki mógł powiedzieć: było w niej dokładnie to, czego się spodziewałem. Tymczasem tak właśnie jest w przypadku obszernej monografii J. Żaryna. Zawsze zastanawiam się, jak autorzy takich publikacji o XX w. (lub o innych epokach, do których istnieje gigantyczna ilość źródeł historycznych różnego rodzaju) są w stanie zebrać...

Bardzo udana rozprawa podejmująca zapomniany temat działalności greckich duchownych (prawosławnych i unickich) w Rzeczypospolitej. Praca dotyka przede wszystkim problemów Cerkwi prawosławnej pozostającej pod władzą turecką: trudności finansowe i organizacyjne oraz wyzysk ze strony Turków sprawił, że wysocy rangą duchowni musieli udawać się na Ruś i do Moskwy, by tam uzyskać środki do funkcjonowania. To w oczywisty sposób wplątywało patriarchat w Konstantynopolu (i inne patriarchaty) w polityczną zależności od Moskwy. W tym kontekście szczególnie istotne są dwa wydarzenia: podniesienie metropolii moskiewskiej do rangi patriarchatu w 1589 r. przez Jeremiasza II oraz odtworzenie hierarchii prawosławnej w Rzeczypospolitej w 1620 r. przez Teofanesa III. Te związki z Moskwą były próbą znalezienia przez część prawosławnych przeciwwagi dla niektórych władyków szukających unii z Rzymem. Myślę, że praca ta pozwala lepiej zrozumieć wiele problemów religijnych Rzeczypospolitej, w tym zwłaszcza ingerowanie Moskwy w jej sprawy wewnętrzne. W książce wykorzystane zostały też interesujące teksty źródłowe powstałe w języku greckim, które pokazują, że neohellenistyka też może się przydać w badaniach nad dziejami naszej części Europy.

Tomasz Babnis

Bardzo udana rozprawa podejmująca zapomniany temat działalności greckich duchownych (prawosławnych i unickich) w Rzeczypospolitej. Praca dotyka przede wszystkim problemów Cerkwi prawosławnej pozostającej pod władzą turecką: trudności finansowe i organizacyjne oraz wyzysk ze strony Turków sprawił, że wysocy rangą duchowni musieli udawać się na Ruś i do Moskwy, by tam uzyskać...

Najlepsza dostępna po polsku publikacja na temat misjonarzy działających na Dalekim Wschodzie. Praca poświęcona jest nie tylko biografiom polskich zakonników (głównie jezuitów), ale też szerszemu kontekstowi ich działalności, jej odbiorowi w Europie oraz pozostawionym przez nich tekstom. Z książki można się między innymi dowiedzieć, jak to się stało, że Wojciech Męciński, który zginął w Japonii śmiercią męczeńską, został wcześniej skazany na banicję i ekskomunikowany. Wiele miejsca poświęcił też Autor postaci Michała Boyma i jego twórczości literackiej, odmiennie interpretuje też jego działalność w Europie. Nguyen skorygował część ustaleń dawniejszych badaczy, więc jego praca jest tym bardziej godna uwagi.

Tomasz Babnis

Najlepsza dostępna po polsku publikacja na temat misjonarzy działających na Dalekim Wschodzie. Praca poświęcona jest nie tylko biografiom polskich zakonników (głównie jezuitów), ale też szerszemu kontekstowi ich działalności, jej odbiorowi w Europie oraz pozostawionym przez nich tekstom. Z książki można się między innymi dowiedzieć, jak to się stało, że Wojciech Męciński,...

Książka została w oryginale wydana w 1948 r., ale teksty w niej zawarte powstały jeszcze przed wojną: najstarszy jest pewnie rozdział XII, który powstał jeszcze w 1933 r. W oczywisty sposób wpływa to na aktualność podawanych w nim danych. Symptomatyczny jest bardzo interesujący i udany rozdział IX na temat greki bizantyńskiej, którego autor, R.M. Dawkins, traktuje katastrofę małoazjatycką 1922 r. jako wydarzenie zupełnie niedawne. Cóż, dezaktualizacja nieuchronnie zagraża wszystkim publikacjom, a gdy tę wydawano w Polsce w 1964 r., nie odstawała od ówczesnych standardów.

Ogólnie rzecz ujmując, praca dobrze wprowadza w problematykę bizantyńską. Nie jest to podręcznik dziejów Bizancjum, ale raczej zwięzłe ujęcie najważniejszych zagadnień. Każdy rozdział napisany został przez innego autora, co sprawia, że spojrzenie na cywilizację bizantyńską jest nieco bardziej zróżnicowane, niż gdyby całość napisała jedna osoba (jest to - nota bene - casus podręcznika Ostrogorskiego z bardzo wyrazistymi poglądami tego badacza). Moim zdaniem, bardzo dobrze wypadają w tej pracy zbiorowej rozdziały o dziejach politycznych oraz gospodarczych, a także wspomniany już tekst na temat greki bizantyńskiej. Myślę, że pomimo upływu lat jest to wciąż wartościowa pozycja.

Tomasz Babnis

Książka została w oryginale wydana w 1948 r., ale teksty w niej zawarte powstały jeszcze przed wojną: najstarszy jest pewnie rozdział XII, który powstał jeszcze w 1933 r. W oczywisty sposób wpływa to na aktualność podawanych w nim danych. Symptomatyczny jest bardzo interesujący i udany rozdział IX na temat greki bizantyńskiej, którego autor, R.M. Dawkins, traktuje...

Kompetentnie napisana praca na temat prawosławia bizantyńskiego, greckiego i bałkańskiego. Ujęcie syntetyczne przewidziane chyba bardziej dla czytelnika słabo zaznajomionego z problematyką, niemniej na pewno przydatne. Początkowe partie książki są tak naprawdę skrótem historii Kościoła (niepodzielonego jeszcze), potem dopiero narracja wyraźniej się "orientalizuje", a potem dzieli na poszczególne państwa znajdujące się w kręgu oddziaływania tradycji bizantyńskiej. Układ chronologiczny pozwala lepiej uchwycić zachodzące przemiany, które w sferze kościelnej były ściśle związane ze sprawami wielkiej polityki oraz stopniowo zachodzącymi zmianami społecznymi i etnicznymi. Moim zdaniem do najciekawszych partii pracy należą te, w których pojawia się kwestia autokefalii i tzw. etnofiletyzmu, czyli zagadnień związanych z podziałami w ramach Cerkwi prawosławnej. Praca doprowadzona jest do drugiej dekady XXI w., zatem prezentuje dość aktualny stan rzeczy: ostatni rozdział może być wręcz uznany za rodzaj przewodnika po współcześnie istniejących Cerkwiach prawosławnych i unickich Bałkanów.

Tomasz Babnis

Kompetentnie napisana praca na temat prawosławia bizantyńskiego, greckiego i bałkańskiego. Ujęcie syntetyczne przewidziane chyba bardziej dla czytelnika słabo zaznajomionego z problematyką, niemniej na pewno przydatne. Początkowe partie książki są tak naprawdę skrótem historii Kościoła (niepodzielonego jeszcze), potem dopiero narracja wyraźniej się "orientalizuje", a...