Wacław Berent był jednym z czołowych w powieści polskiej przedstawicieli realizmu, co wystarczy za przyczynę, dla której wielu z chęcią odstawiłoby go na półkę rzeczy czytania niewartych, bo przestarzałych. Lektura "Oziminy" nie należy ponadto do zadań łatwych. Powieść jest polifoniczna i jako taka stanowi swego rodzaju przegląd rozmaitych idei, nurtów filozoficznych i politycznych szkół, które w przededniu rewolucji 1905 roku (wtedy bowiem akcja powieści się dzieje) odciskały swoje piętno na życiu społecznym i politycznym. Występują tu też odesłania do mitologii greckiej, tradycji judeochrześcijańskiej, czy wreszcie literatury polskiej, by wspomnieć tylko mickiewiczowskie "Dziady", czy "Lalkę" Bolesława Prusa. O wszystkim tym wszakże przeczytać można w Wikipedii, gdzie wspomina się nie tylko o licznych konstrukcyjnych walorach "Oziminy", lecz także i o tym, że to właśnie Wacław Berent spolszczył "Tako rzecze Zaratustra" Fryderyka Nietzschego. Jest to informacja godna przypomnienia choćby z uwagi na wspaniale w powieści oddane starcie nietzscheańsko-kosmopolitycznego poglądu na świat z ideą konserwatywno-ziemiańską, spór jak dla mnie bardzo interesujący, wywołujący odległe reminiscencje z osławionymi dialogami Setembriniego i Nafty z "Czarodziejskiej góry" Tomasza Manna. Za Wikipedią wspomnę tylko jeszcze, że "Ozimina" to klasyczna Bildungsroman, a więc powieść o krystalizowaniu się, formowaniu osobowości bohatera. Od siebie zaś dodam, że nic mnie tak w tej powieści nie urzekło, jak melodia i rytm języka, piękno i szlachetność polskiej mowy(jakkolwiek pretensjonalnie to brzmi w naszych czasach). Zdania Berenta to frazy iście mickiewiczowskie, po mistrzowsku skonstruowane i porywające. Lektura "Oziminy" to doskonała sposobność do przypomnienia sobie, że o randze i sile utworu stanowić może, a nawet i powinien, sam jego język. Przypomniało mi to jeden z tekstów Zygmunta Kałużyńskiego, w którym jako klucz do satysfakcjonującej lektury "Ulissesa" zalecał on czytanie... "Pana Tadeusza". Wniosek to na pozór tylko zaskakujący, jeśli czytając powieść Joyce'a pozwolimy się porwać melodii przekładu Macieja Słomczyńskiego. Siła tkwi zatem w samym już języku i to on nadaje znaczenie i sens. Stąd szczątkowa, porwana (choć z zachowaniem chronologii) fabuła "Oziminy", książki także i dziś wartej przeczytania, z pewnością wielokrotnego.

Wacław Berent był jednym z czołowych w powieści polskiej przedstawicieli realizmu, co wystarczy za przyczynę, dla której wielu z chęcią odstawiłoby go na półkę rzeczy czytania niewartych, bo przestarzałych. Lektura "Oziminy" nie należy ponadto do zadań łatwych. Powieść jest polifoniczna i jako taka stanowi swego rodzaju przegląd rozmaitych idei, nurtów filozoficznych i...