Jestem skłonny wierzyć, że większość ludzi posiadających wiedzę historyczną, której nie powinni się wstydzić, aczkolwiek nie będący dysponentami dyplomu z tej dziedziny nauki, potrafią określić wizję narodowej demokracji, której głównym ideologiem był właśnie Roman Dmowski, krótko, jako „orientację prorosyjską”, zaś politykę środowiska Piłsudskiego powszechnie tytułuje się mianem „aktywizmu”. I tyle, więcej się przeważnie nie porusza. Na powyższym przykładzie widać znaczenie semantyki – aktywiści kontra orientacja prorosyjska. Ludzie walczący z poświęceniem o Polskę kontra Ci gotowi do ugody i lojalizmu. Jednak czy zawsze działalność aktywna, pozbawiona częstokroć przemyślanej wizji musi być korzystna? Śmiem stwierdzić, że w przypadku tutaj poruszanym opisałbym ją nawet jako szkodliwą, co przecież pokazała sama historia. Narodowa Demokracja obrała politykę zgodną z interesem narodowym, opierając się na państwach Ententy, które później zagwarantowały istnienie suwerennej Polski. A socjaliści wokół których obracał się nasz marszałek? Działali na rzecz państw centralnych. I teraz postawmy pytanie, co by było gdyby kraje nam życzliwe nieprzychylnym okiem spojrzały na poczynania innych Polaków, stających po stronie państw przegranych? Pomagaliście również tamtym, więc teraz siedźcie cicho? Mogło tak być? Mogło.

Toteż warto polecić „Niemcy, Rosja i kwestia”, aby zgłębić wiedzę o determinacji środowiska narodowego akurat po takiej, a nie innej stronie sporu światowego. Wydaje się to najlepsza pozycja dla zainteresowanych tematem, podparta bardzo dogłębną analizą ówczesnej polityki ścierania się europejskich mocarstw, od których ludność oraz sprawa polska bezpośrednio była zależna.

Jestem skłonny wierzyć, że większość ludzi posiadających wiedzę historyczną, której nie powinni się wstydzić, aczkolwiek nie będący dysponentami dyplomu z tej dziedziny nauki, potrafią określić wizję narodowej demokracji, której głównym ideologiem był właśnie Roman Dmowski, krótko, jako „orientację prorosyjską”, zaś politykę środowiska Piłsudskiego powszechnie tytułuje się...