„ Konstrukcja tej powieści jest następująca. Jest pewien szkielet, czy też rama zatytułowana „Kobiety wolne”; konwencjonalna krótka powieść (…), która mogłaby stanowić odrębną całość. Została ona jednak rozdzielona na pięć części fragmentami zapisów w czterech notesach-czarnym, czerwonym, żółtym, niebieskim. (…)” – tak we wstępie, napisanym w 1971 roku pisarka przedstawia zawartość „Złotego notesu”, który po ponad czterdziestu latach od brytyjskiego wydania ukazał się właśnie w Polsce.

Ta książka to bez wątpienia opus magnum brytyjskiej Noblistki. To powieść psychologiczna, społeczno-obyczajowa, metaliteracka, zawierająca elementy filozoficzne i oniryczne wątki. Lessing prowadzi postmodernistyczną grę z czytelnikiem, mnoży narratorów, żongluje konwencjami – „Złoty notes” to polifonia językowa i formalny patchwork. Narracja jest prowadzona symultanicznie, ale wszystkie wątki się przenikają - zapisane w jednym notesie uzyskują inny kształt w drugim. To sprawia, że mamy wrażenie efektu zwierciadła, ponieważ każda z historii stanowi odbicie lustrzane innej.

"Istoty ludzkie są podzielone, i dzielą się coraz bardziej, i dalej dzielą na jeszcze mniejsze części, odzwierciedlając świat"- pisze bohaterka i ta atomizacja rzeczywistości znajduje odzwierciedlenie w „Złotym notesie”. Mamy tu więc historię Tommy'ego, źle przystosowanego do życia nastolatka, perypetie Molly, aktorki – przyjaciółki Anny, opowieści o Richardzie – ojcu Tommego, biznesmenie, który jest niedojrzały emocjonalnie. Lessing przedstawia relacje międzyludzkie w najdziwniejszych konfiguracjach, stawiając swych bohaterów w sytuacjach ambiwalentnych moralnie.

Anna Wulf- centralna postać powieści, kobieta samotnie wychowująca jedenastoletnią córkę Janet, pisarka, która odniosła sukces. Anna prowadzi typowe życie singielki, ale to nie na tym opiera się punkt ciężkości powieści Lessing. Autorka „Piątego dziecka” przedstawia czytelnikowi pogłębione studium psychologiczne głównej postaci. Czytelnik zostaje zaproszony do wewnętrznego świata bohaterki, który jest kompletnie zdezintegrowany. Anna prowadzi cztery notesy, a każdy z nich otwiera inną perspektywę, ukazując różne sfery życia głównej bohaterki. Notes czarny to Anna Wulf - pisarka, tu czytelnik poznaje zdarzenia, rozgrywające się w hotelu Maszopi, które stały się kanwą bestsellerowej powieści Anny - „Pogranicza wojny”, dotykającej w odważny sposób problematyki rasizmu. Notes czerwony to Anna Wulf – komunistka. Bohaterka opisuje tutaj swoją marksistowską drogę od momentu wstąpienia do partii do momentu rezygnacji z aktywności politycznej. Notes żółty to z kolei zapis uczuć i emocji – Anna stwarza w nim zarys powieści pt. „Cień tej trzeciej”, a stworzona przez nią postać stanowi alter-ego niej samej. To tutaj czytelnik znajdzie historie związków Anny oraz dogłębną analizę relacji damsko – męskich. Najciekawszy jest jednak notes niebieski. W założeniu głównej bohaterki ma on stanowić typowy dziennik. Anna zapisuje w nim swoje wizyty u pani Marks- psychoterapeutki. Ale ten dziennik stanowi również oniryczną kronikę. Pani Wulf notuje tutaj swoje sny, które stanowią integralną część jej zdezintegrowanego świata. Bohaterka czuje się bezpieczniej w objęciach snu, jej uczucia i emocje stają się bardziej autentyczne niż na jawie, to sny rodzą tutaj rzeczywistość, a Anna niekiedy nie potrafi dostrzec granicy między krainą Morfeusza, a realnym światem.

Przez całą powieść Lessing przewija się motyw dezintegracji. Anna prowadzi cztery notesy, ponieważ w ten sposób chce opanować chaos, który ją otacza. „Tacy ludzie jak Anna, Molly i ich znajomi nie są kimś pojedynczym, tylko kilkoma postaciami naraz (…)” – trafnie stwierdza Tommy- syn Molly, który w powieści stanowi swoiste sumienie głównej bohaterki. Anna zapisuje wszystkie swoje przeżycia w czterech wersjach, ponieważ ma wrażenie, że słowa nie potrafią oddać pełnego obrazu rzeczywistości. Jako pisarka, próbuje nadać odpowiednią formę swoim myślom i w związku z tym ciągle przeżywa dylematy : „ Dlaczego nigdy nie opisuję po prostu tego, co się wydarzyło? Dlaczego nie piszę dziennika? To oczywiste, że moje przemienianie wszystkiego w fikcję to sposób na ukrycie czegoś przed samą sobą”. Anna jest pełna sprzeczności – z jednej strony jej skłonność do refleksji nad wszystkim , co ją spotyka, wpędza ją w depresyjne stany. Macierzyństwo zdaje się być jedynie rutyną, ale gdy zabraknie Janet (wyjedzie do szkoły), to bohaterka zaczyna się czuć niepewnie, bo już został naruszony wcześniejszy ład. Polityka i przynależność do partii okazały się wielkim rozczarowaniem, a kontakty z płcią przeciwną to jedynie seria pomyłek. Poza tym Annę przeraża okrucieństwo świata – zbiera wycinki z gazet, które układają się jedynie w kronikę wojen, morderstw i cierpień. Z drugiej strony Anna zdaje się być osobą, która jednak nie ma skłonności do użalania się nad sobą, cały czas stara się wpasować w ramy, jakie proponuje jej ciągle zmieniająca się rzeczywistość, ta kobieta wciąż czeka na mężczyznę, z którym będzie mogła ułożyć sobie życie, ale nie oczekuje od niego, że uzdrowi jej świat. Lessing, tradycyjnie, porusza się w rejonach feminizmu, ukazuje odwieczną walkę płci, ale nie obwinia przy tym mężczyzn. Brytyjska Noblistka ukazuje, że to kobiety same doprowadziły do sytuacji, w której patriarchalne wzorce wyparły je na gorsze pozycje.

Książki Lessing często odnoszą się do jej biografii. Tak też jest i w tym przypadku. Brytyjska pisarka rozlicza się tu bowiem ze swoją marksistowską przeszłością. Lessing nie wystawia pozytywnej laurki komunizmowi, ale jej ostrze nie jest skierowane w ludzi, ale w samą istotę totalitarnego systemu. Inne notesy pisane przez Annę nabierają uniwersalnego charakteru, a czerwony notatnik , ukazujący historię ruchu komunistycznego na zachodzie zdaje się być nieco anachroniczny, choć z jednej strony może posłużyć czytelnikowi w celach edukacyjnych, ale z drugiej strony, dla osób niezainteresowanych tematyką, jest po prostu nużący.

„Złoty notes” nie jest powieścią łatwą, to proza, która wprawia w stan emocjonalnego rozdrażnienia. To dzieło totalne, w którym Lessing dokonuje wiwisekcji człowieczej natury oraz relacji międzyludzkich. Cztery notesy w efekcie stają się jednością, tworzą złoty notes, który staje się symbolem zintegrowania wszystkich osobowości głównej bohaterki, ale jest jednocześnie wstrząsającym studium szaleństwa.

„ Konstrukcja tej powieści jest następująca. Jest pewien szkielet, czy też rama zatytułowana „Kobiety wolne”; konwencjonalna krótka powieść (…), która mogłaby stanowić odrębną całość. Została ona jednak rozdzielona na pięć części fragmentami zapisów w czterech notesach-czarnym, czerwonym, żółtym, niebieskim. (…)” – tak we wstępie, napisanym w 1971 roku pisarka przedstawia...