(recenzja napisana w październiku 2010)

Uro­dzony w 1965 roku Bry­tyj­czyk Michael Mar­shall, a wła­ści­wie Michael Mar­shall Smith, to jeden z liczą­cych się obec­nie auto­rów fan­ta­styki i grozy. Dotych­czas opu­bli­ko­wał dzie­sięć powie­ści oraz kil­ka­dzie­siąt opo­wia­dań i mikro-powieści z pogra­ni­cza tych gatun­ków. Jego „short sto­ries” zna­la­zły miej­sce w wielu anto­lo­giach, m.in. w kolej­nych edy­cjach „Best New Hor­ror”. Pol­scy czy­tel­nicy mieli oka­zję zapo­znać się z twór­czo­ścią tego pisa­rza w książ­kach „Zmie­niaki” oraz „Jeden z nas”, które przed laty wydał „Rebis”. Z kolei od wio­sny 2004 roku, Mar­shalla w naszym kraju pro­muje wydaw­nic­two „Albatros”.

Pisarz na dobrą sprawę zasły­nął try­lo­gią „Nie­wi­dzialni”, która została zapo­cząt­ko­wana powie­ścią pod takim samym tytu­łem. W całym cyklu daje się wyczuć wyraźne odej­ście od kon­wen­cji science-fiction, ku mrocz­nej sen­sa­cji. W tym tonie utrzy­mana jest rów­nież naj­now­sza powieść Mar­shalla, „Intruzi”. Ów utwór ma wymowę thril­lera spi­sko­wego, gdzie tajem­nica, groza i nie­pew­ność nad­cho­dzą­cych chwil to już swo­isty znak roz­po­znaw­czy dla prozy tego autora. Enig­ma­tyczny wydźwięk „Intru­zów” nie­sie się niczym całun mgły poprzez kolejne strony, tym samym dostar­cza­jąc czy­ta­ją­cemu nie­małą por­cję wrażeń.

Choć Mar­shall to nie Hitch­cock, powieść roz­po­czyna się od moc­nego ude­rze­nia. Oto niczego nie spo­dzie­wa­jący się dwoje ludzi, Gina Ander­son i jej nasto­letni syn zostają bru­tal­nie zamor­do­wani we wła­snym domu przez tajem­ni­czego napast­nika. Naj­bliż­szy krewny ofiar, nauko­wiec Bill Ander­son, poszu­ki­wany przez poli­cję, znika bez śladu. Rów­no­le­gle do tych wyda­rzeń poja­wia się nar­ra­tor i główny boha­ter całej histo­rii, Jack Wha­len, ex-detektyw poli­cji Los Ange­les, który z dala od zgiełku wiel­kiej aglo­me­ra­cji pró­buje wraz z żoną uło­żyć sobie nowe życie gdzieś na dale­kiej pół­nocy USA. Tym­cza­sem jego uko­chana Amy znika pod­czas podróży służ­bo­wej do Seat­tle, po czym wraca do domu w rów­nie nie­ja­snych oko­licz­no­ściach, a w jej zacho­wa­nie wkrada się wyczu­walna, nie­po­ko­jąca zmiana. Wspo­ma­gany przez Gary’ego Fishera, kolegę z daw­nych lat, Wha­len odkrywa dziwne powią­za­nia swo­jej żony z tajem­ni­czą orga­ni­za­cją, a trop ten dopro­wa­dzi obu męż­czyzn także do spo­tka­nia ze zroz­pa­czo­nym po utra­cie rodziny Bil­lem Ander­so­nem. Te zagad­kowe wyda­rze­nia to rzecz jasna nie wszystko, co ser­wuje czy­tel­ni­kom Michael Mar­shall. Autor wpro­wa­dza nas w świat dzie­wię­cio­let­niej Madi­son, która po spo­tka­niu na plaży z nie­zna­jo­mym męż­czy­zną, ucieka spod opieki rodzi­ców i wyru­sza w samotną podróż do Seat­tle. Ponadto od tego momentu dziew­czynka zaczyna cier­pieć na zaniki pamięci i obja­wiać ner­wowe zacho­wa­nia wobec napo­tka­nych na swej dro­dze dorosłych.

Wszyst­kie te wątki wydają się nie mieć ze sobą żadnego związku poza tajem­ni­czą wymową, a jed­nak towa­rzy­sząc Wha­le­nowi i Fishe­rowi w ich pry­wat­nym śledz­twie stop­niowo zaczy­namy odkry­wać nie­po­ko­jącą prawdę, która połą­czy ze sobą w spójną całość pozor­nie roz­bieżne motywy powie­ści. Zanim to jed­nak nastąpi, obaj boha­te­ro­wie będą musieli prze­nik­nąć coraz głę­biej w nie­da­jącą spo­koju sprawę Amy Wha­len, która odsłoni przed nimi wię­cej zawi­ło­ści niż począt­kowo mogli przy­pusz­czać. Ta współ­praca daw­nych kole­gów też nie będzie usłana różami, jed­nak począt­kowy chłód i brak chęci współ­pracy ze strony Jacka, w toku wspól­nych odkryć zmusi go do pojed­na­nia sił z Gary’m i współ­dzia­ła­nia w roz­wi­kła­niu mrocz­nej zagadki.

Należy w tym miej­scu zazna­czyć, że autor bar­dzo cie­ka­wie zapre­zen­to­wał te dwie postaci. W powie­ściach sen­sa­cyj­nych takie detek­ty­wi­styczne duety naj­czę­ściej sku­piają się na pro­wa­dzo­nym śledz­twie, z rzadka uka­zu­jąc swoje natu­ralne zacho­wa­nia powo­do­wane stre­sem i nie­zro­zu­miałą dlań atmos­ferą roz­gry­wa­nych wokół zda­rzeń. Mar­shall zaś nadaje swoim boha­te­rom zna­miona więk­szego reali­zmu, pozwa­la­jąc im odre­ago­wać i zatra­cić się cho­ciażby w pijań­stwie oraz sze­regu sprze­czek pomię­dzy sobą.

Ponadto przed Jac­kiem Wha­le­nem posta­wio­nych zosta­nie kilka istot­nych pytań, z któ­rych naj­waż­niej­sze dlań będą brzmieć: co ukrywa przed nim żona i dla­czego tak bar­dzo się zmie­niła, oraz dla­czego Gary’emu Fishe­rowi tak bar­dzo zależy na tej sprawie??

Wha­len to boha­ter wrzu­cony w swój wła­sny pry­watny dra­mat, postać zarówno twarda cha­rak­te­rem i nie­ustę­pliwa, a jed­no­cze­śnie zagu­biona i błą­dząca po omacku w obli­czu nagłej, nie­zro­zu­mia­łej prze­miany uko­cha­nej żony w zupeł­nie obcą mu osobę. To wyco­fa­nie się Amy z ich bez­piecz­nego, mał­żeń­skiego świata, czy­tel­nik tak jak i sam Jack, obser­wuje z nie­do­wie­rza­niem i uczu­ciem smutku, świa­dom, że coś pęka w więzi tych dwojga i nie­sie za sobą nie­od­wra­calne zmiany.

„Intruzi” Micha­ela Mar­shalla choć pozba­wieni spek­ta­ku­lar­nych zwro­tów akcji, są powie­ścią bar­dzo zagad­kową, w któ­rej twardy, szorstki realizm ociera się o ele­ment fan­ta­styczny. Książce tej nie brak rów­nież aury grozy typo­wej dla mrocz­nych kry­mi­na­łów; prze­sy­cona jest poczu­ciem pustki, smutku, a nade wszystko lękiem przed nie­zna­nym, jakie zawi­sło nad boha­te­rami, pró­bu­ją­cymi zro­zu­mieć to, co tak dia­me­tral­nie odmie­niło ich naj­bliż­szych. Co cie­kawe, autor nie wyja­śnia wprost krzy­żu­ją­cych się ze sobą w finale wąt­ków, pozo­sta­wia­jąc przed czy­tel­ni­kiem wiele nie­do­po­wie­dzeń i nie­do­koń­czo­nych moty­wów. Uwa­żam przy tym, iż jest to celowy zabieg twórcy „Intru­zów”, tak ażeby wzmóc w nas to wszech­ogar­nia­jące uczu­cie nie­po­koju i aby ten stan, w któ­rym nic nie jest takie, jakim się wydaje, trwał w nas nawet po prze­czy­ta­niu ostat­niego aka­pitu tego utworu. „Intru­zów” cha­rak­te­ry­zuje więc cie­ka­wie skon­stru­owana fabuła i pomysł na wpro­wa­dze­nie czy­tel­nika w stan głę­bo­kiej zadumy nad tym, jakie tajem­nice drze­mią w nas ludziach. Taka kon­wen­cja jest bar­dzo istotna, wszak spra­wia, że prze­czy­tana powieść wyróż­nia się na tle innych tym, że szybko się jej nie zapo­mina. I dodam jesz­cze, że książka ta, choć nie ustrze­gła się momen­tów prze­ga­da­nych i kilku dłu­żyzn, spodo­bała mi się rów­nież dzięki oso­bli­wej atmos­fe­rze z pogra­ni­cza rze­czy­wi­sto­ści, koja­rzą­cej się ze znaną tele­wi­zyjną serią „Z archi­wum X”.

(recenzja napisana w październiku 2010)

Uro­dzony w 1965 roku Bry­tyj­czyk Michael Mar­shall, a wła­ści­wie Michael Mar­shall Smith, to jeden z liczą­cych się obec­nie auto­rów fan­ta­styki i grozy. Dotych­czas opu­bli­ko­wał dzie­sięć powie­ści oraz kil­ka­dzie­siąt opo­wia­dań i mikro-powieści z pogra­ni­cza tych gatun­ków. Jego „short sto­ries” zna­la­zły miej­sce w...