Czasami nie mamy wpływu na to, co spotyka nas w życiu. Dowiadujemy się o nieuleczalnej chorobie, śmierci ukochanej osoby i w jednej chwili świat zatrzymuje się w miejscu. Pojawia się niedowierzanie, złość, rezygnacja, aż wreszcie przychodzi czas na pytania. Dlaczego to spotkało właśnie mnie? Czy tak musiało być? Odpowiedzi nie znajdziemy wewnątrz siebie - w zmęczonym umyśle albo rozbitym na kawałki sercu. Potrzebujemy kogoś, kto da nam siłę by żyć i pomoże odnaleźć w tym wszystkim głębszy sens. Dla Lewisa kimś takim był Bóg.

Surprised by Joy to tytuł autobiograficznej książki C.S. Lewisa. Pisząc o zaskoczeniu radością miał na myśli zmianę spojrzenia na sprawy wiary, własne nawrócenie. Chociaż publikując tę jakże osobistą powieść znał już swoją przyszłą żonę - Joy Davidman - być może jeszcze nie przeczuwał, że ona również stanie się jednym z jego największych skarbów...

Jak przeczytamy we wstępie*, znajomość Clive'a i Joy rozpoczęła się od wymiany listów. Wkrótce zostali przyjaciółmi, a w roku 1956 roku zawarli związek małżeński, który umożliwiał Joy stały pobyt w Anglii (była ona córką Ukraińca i Polki). Niespełna rok później kobieta dowiedziała się, że ma raka kości. W tym samym czasie Lewisowi i Joy udzielono ślubu kościelnego.
Oboje wiele wycierpieli - on patrząc jak niewidzialny wróg odbiera mu ukochaną osobę i ona - umierając. Po wyczerpującym okresie wypełnionym bólem nastąpiło chwilowe uśpienie choroby, lecz powróciła ona ze zdwojoną siłą - z nowymi przerzutami. Kobieta zmarła po trzech latach od wykrycia raka.

"Wydaje się niemal okrutnym, że jej śmierć przyszła na tyle późno, by zdążył pokochać ją tak mocno, że wypełniła całe jego życie niczym najpiękniejszy prezent, jaki kiedykolwiek otrzymał od Boga. I wtedy odeszła, zostawiając Jacka w miejscu, które jej obecność dla niego stworzyła."
- Douglas H. Gresham

Tam, gdzie brakuje radości - Joy - uczuciowa pustka zostaje wypełniana przez smutek. Właśnie o nim opowiada Lewis w książce, która jest historią pewnej żałoby (A Grief Observed). Forma dziennika Clive'a w najpełniejszy sposób świadczy o wewnętrznym rozbiciu tego człowieka - myśli są urywane, zupełnie jakby mówił o czymś w przerwach pomiędzy momentami załamania. Sposób przekazu pozwala w pewnym sensie zrozumieć uczucia autora, z kolei jego słowa sprawiają, że nie tylko obserwujemy cierpienie, ale też w nim uczestniczymy. Czytamy o wielkiej miłości - poważnej i wesołej, romantycznej i bardzo realnej. Poznajemy ból po utracie czegoś najcenniejszego i strach przed umieraniem pamięci po najbliższych. Jak mówi sam Lewis, żadna fotografia nie odda uśmiechu ukochanej osoby, a przewrotna pamięć człowieka sprawia, że z czasem niektóre wspomnienia blakną.

Książka nie jest żadnego rodzaju poradnikiem dotyczącym tego, jak poradzić sobie z wydarzeniami, na które nie mamy wpływu. Charakterystyczną cechą twórczości Lewisa jest fakt, że czytając jego słowa mamy wrażenie jakby pisał do samego siebie - tworzył dziennik, który nigdy nie powinien ujrzeć światła dziennego. Smutek jest przepełniony szczerością.

"A gdzie tymczasem jest Bóg?"
Autor uświadamia sobie, że tak często zwracamy się do Boga w cierpieniu, a zapominamy o nim gdy jesteśmy szczęśliwi. Jednocześnie obawia się własnego zachwiania wiary - nie tego, że stanie się na powrót ateistą, ale raczej zacznie wierzyć, że Bóg nie słucha modlitw, rygluje drzwi gdy przychodzimy z prośbą o pomoc, wcale się o nas nie troszczy. Po momentach zwątpienia - w moc swojej wiary i miłości do żony - przychodzi czas na zawierzenie Bogu i świadectwo wiary.

Nie mogę powiedzieć, że wiem dokładnie, co przeżywał Lewis. Nigdy nie straciłam tak bardzo bliskiej mi osoby, a przecież wyobraźnia nie zastąpi doświadczenia. Współczułam mu i miałam ochotę razem z nim przełykać łzy - to fakt, ale czy jestem w stanie w pełni zrozumieć jego cierpienie jako obserwator stojący gdzieś z boku? Z pewnością nie. A mimo wszystko ta książka dała mi więcej, niż mogłabym się spodziewać. Pomogła mi spojrzeć na problem bezsilności, rozgoryczenia, zgłości - po prostu smutku - z zupełnie innej perspektywy, dlatego polecam ją nie tylko osobom pogrążonym w żałobie (chociaż to właśnie do nich jest skierowana).

Czasami nie mamy wpływu na to, co spotyka nas w życiu. Dowiadujemy się o nieuleczalnej chorobie, śmierci ukochanej osoby i w jednej chwili świat zatrzymuje się w miejscu. Pojawia się niedowierzanie, złość, rezygnacja, aż wreszcie przychodzi czas na pytania. Dlaczego to spotkało właśnie mnie? Czy tak musiało być? Odpowiedzi nie znajdziemy wewnątrz siebie - w zmęczonym umyśle...