W swojej debiutanckiej powieści przedstawia Dostojewski życie tytułowych biednych ludzi mieszkających w Petersburgu w XIX wieku. Książka jest zadziwiająco aktualnym i wnikliwym studium ludzkiej natury. Rosyjski gigant pokazuje, że bieda to nie tylko niedostatek materialny, ale też upokorzenie, stres, poczucie wykluczenia, poczucie bycia gorszym. To wciąż żywa lektura, wzrusza i smuci.

W ramach swojego prywatnego programu poznawania klasyki poprzez słuchanie audiobooków, sięgnąłem po debiutancką powieść Dostojewskiego w poprawnej interpretacji Henryka Machalicy. Rzecz ma formę epistolarną, listy do siebie pisują Makary Diewuszkin i Wareńka Dobrosiełowa. Łączy ich uczucie, ale też to, że oboje są biedni, bardzo biedni. I tak naprawdę to książka o biedzie, o jej niszczącej sile.

Pokazuje Dostojewski, że bieda to nie tylko niedostatek, ale też wykluczenie, stres, wegetowanie na marginesie życia. Biedni ludzie muszą walczyć o swoją godność, a przecież to tacy sami ludzie jak my, mają swoje uczucia, marzenia, chcą kochać, chcą być szczęśliwi. Często są to ludzie wykształceni, ambitni, uczciwi, ale zły los sprawił że wpadli w otchłań nędzy. Dominujący w naszej kulturze dyskurs liberalny każe myśleć, że biedni ludzie sami są sobie winni bo brak im odpowiednich cech, żeby z sukcesem uczestniczyć w wyścigu szczurów. I tak się ich traktuje, jako gorszych, i tak się czują. Jak pisze Makary Diewuszkin: „Każdy to wie, Wareńko, że biedny człowiek jest gorszy od łachmana, że u nikogo nie wzbudzi szacunku, co by tam pisano — co by ci bazgracze pisali — a biednemu człowiekowi będzie się zawsze działo tak samo. A dlaczego wszystko będzie po dawnemu? A dlatego, że w biednym człowieku wszystko powinno być według nich na wywrót, że nie powinien mieć w sobie nic godnego szacunku, ani krzty ambicji.”

Ta pesymistyczna powieść może być czytana jako powolna kronika upadku: mamy zastawianie wszystkiego pod pożyczki na duży procent, mamy codzienną niedolę prowadząca do choroby, do pijaństwa bo nie sposób inaczej znieść parszywej egzystencji. A jak się komuś powiedzie, i po wielu latach skrajnej nędzy wygra wreszcie proces o duże pieniądze, to ze szczęścia umiera.

I jest jeszcze miłość dwóch biednych ludzi, która nie może się dopełnić. Zwycięża skrzecząca rzeczywistość, uczucie przegrywa z ekonomią: idzie się tam gdzie pieniądze. Szczęścia tam raczej nie będzie, ale chociaż uniknie się codziennej upokarzającej troski o przeżycie kolejnego dnia.

Powieść do dziś robi wielkie wrażenie, zawsze będzie wzruszać dopóty dopóki będą biedni ludzie...

W swojej debiutanckiej powieści przedstawia Dostojewski życie tytułowych biednych ludzi mieszkających w Petersburgu w XIX wieku. Książka jest zadziwiająco aktualnym i wnikliwym studium ludzkiej natury. Rosyjski gigant pokazuje, że bieda to nie tylko niedostatek materialny, ale też upokorzenie, stres, poczucie wykluczenia, poczucie bycia gorszym. To wciąż żywa lektura,...