Władysław Konopczyński 1880-1952 : człowiek i dzieło

Biografia koryfeusza polskiej historiografii pierwszej połowy XX wieku stanowi niewątpliwie ważny wkład do piśmiennictwa historycznego. Podjęcie się opracowania życiorysu Władysława Konopczyńskiego było z pewnością nie lada wyzwaniem dla autora książki. Czy w pełni mu podołał? Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa, tak samo jak nie łatwa jest ocena postawy życiowej i poglądów "archiwożercy" (tak Władysław Konopczyński został podsumowany przez jednego z jego współczesnych). Jest to oczywiście związane z jego niesamowitą aktywnością na wielu polach twórczej pracy, a także działalnością polityczną w okresie międzywojennym. Łatwiejsza natomiast jest ocena jego dorobku naukowego - należy on do najwybitniejszych i (chyba dzisiaj) niemożliwych do naśladowania osiągnięć nauki historycznej. Osoby zainteresowane historią historiografii oraz historią jako taką (ze szczególnym uwzględnieniem dziejów nowożytnych) znajdą w dziele Piotra Bilińskiego prawdziwą kopalnię wiedzy na temat jego bohatera oraz czasów w jakich przyszło mu żyć. Autor sięgnął do bardzo wielu źródeł, aby wydobyć "prawdę" (osoby zaznajomione z metodologią historii zrozumieją cudzysłów) o życiu i dziełach Władysława Konopczyńskiego. Opisał jego dokonania w sposób nieraz barwny, posługując się gęsto cytatami. Sam Władysław Konopczyński należał do osób, które wypowiadały się o rzeczywistości w sposób często sarkastyczny (szczególnie, gdy wymagała tego sytuacja - vide: jego ostatnie lata życia, przepełnione nagonką ówczesnych władz. Jako przykład można podać stwierdzenie dotyczące powołania w jego miejsce na katedrę uniwersytecką Celiny Bobińskiej: "To wielki postęp: jeżeli ja stanowiłem pozycję tak bardzo ujemną, no to postępem jest nawet osiągnięcie poziomu zerowego" - s. 500). Stąd też książka nie stanowi tylko i wyłącznie zestawienia "suchych" faktów oraz dat. Czyta się ją dobrze, aczkolwiek znajdują się w niej niestety pewne dłużyzny, które zaburzają jej odbiór. Są to opisy prac instytucji, do których należał i w których działał Władysław Konopczyński. Być może efekt taki został spowodowany tym, iż książka stanowi niejako kompilację wcześniejszych artykułów naukowych autora, które, po dodaniu (jak mniemam) kilku nowych partii, stworzyły miejscami niezbyt spójną (może lepszym słowem byłoby tutaj - ciekawą) kompozycyjnie całość. Niemniej jednak publikacja warta jest poświęcenia jej fragmentu swojego życia. Czytelnik dowie się z niej, że "polskie piekiełko" jest stwierdzeniem adekwatnym również dla środowiska najwyższej miary uczonych. Po książkę warto sięgnąć także z tego powodu, aby dowiedzieć się co nieco o życiu człowieka bezkompromisowego, postępującego zgodnie ze swym sumieniem, niezależnie od zmieniającego się "wiatru historii". Taka nieumiejętność zastosowania w życiu awerroesowej zasady podwójnej prawdy spowodowała, iż Władysław Konopczyński zmagać się musiał z wieloma przeciwnościami. Tragizm jego losów był równie wielki jak dzieła, które stworzył.

Biografia koryfeusza polskiej historiografii pierwszej połowy XX wieku stanowi niewątpliwie ważny wkład do piśmiennictwa historycznego. Podjęcie się opracowania życiorysu Władysława Konopczyńskiego było z pewnością nie lada wyzwaniem dla autora książki. Czy w pełni mu podołał? Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa, tak samo jak nie łatwa jest ocena postawy życiowej i...