Bona Sforza di Aragona, żona króla Zygmunta Starego i matka Zygmunta Augusta - ostatniego z dynastii Jagiellonów idzie przez życie kierując się dwoma drogowskazami: słowem "chcę - voglio" i "muszę - must".
Jest niezwykła. Nie mieści się w swoich czasach, przerasta sobie współczesnych, triumfuje i ponosi klęskę. Nie da się jej zamknąć w żadnych ramach, ocenić i pojąć, bo należy do kobiet nieujarzmionych i nieokiełznanych w swym pragnieniu osiągnięcia wszystkiego, co służy państwu i dynastii.
Taka byłam - mówi - posłuchajcie, może uda się wam uniknąć moich błędów.

Inteligencja i odwaga, to według autorki książki najbardziej charakterystyczne cechy Bony. I może jeszcze to, że nie umiała kochać, bo jej tego nie nauczono...
Ja, Bona - to próba zrozumienia matki, żony, teściowej i władczyni; taka kolejność wydawała się autorce słuszna i właściwa. Czytelnicy ocenią, czy miała rację?

Wiele razy Bona musiała zastanowić się, czemu kształtując Zygmunta Augusta na olbrzyma ulepiła niziołka? Dała mu koronę, ale nie nauczyła, jak ją godnie nosić. Pokazała, jak przydatne jest słowo "chcę", a nie tłumaczyła, że istnieje także słowo "muszę", albo raczej przekonywała, iż "muszę" go nie dotyczy. Przez prawie rok nie będzie miała dnia wolnego od analizowania i szukania przyczyn swojej klęski. Przyzna, że przegrała, ale to jej nie wystarczy; będzie chciała wiedzieć- dlaczego? Robiąc rachunek sumienia, Bona nadal się oszukuje. Popełnia błędy wielu matek. Przymyka oczy, zaciera ślady wszelkich paskudztw, ukrywa to, co cuchnie. Perfumuje, zasypuje, zagrabia i sadzi kwiatki, nie rozumiejąc, że rosną one nie na pięknej rabatce, tylko na grobie, w którym pochowała swoje nadzieje, złudzenia i plany dotyczące Zygmunta Augusta. Żadne z nich się nie spełniły. Jest mądra i niemądra. Wie, jaki syn powinien być i co zrobić, żeby był, jakim chciałaby go widzieć, ale nie potrafi nic z tą wiedzą uczynić. Ci, którzy obserwują takie marnotrawstwo, mówią, że mieć w ręku możliwości, dobry materiał, talent, pieniądze, pomocnych ludzi, warunki do stworzenia czegoś dobrego i wszystko to zaprzepaścić- to już nie jest głupota. To zbrodnia! Jeśli o Bonie Sforzy niektórzy mówią "zbrodniarka" to w pewien sposób mają rację, bo ona istotnie popełniła grzech nie do odpuszczenia. Wykoślawiła, zdeformowała i okaleczyła własne dziecko. Zrobiła to z miłości, kierowana chęcią stworzenia władcy na miarę Oktawiana Augusta. Wydawało się jej, że potrafi. Do głowy jej nie przyszło, że dla kobiety, jeśli już zostaje matką, najważniejszą sprawą, wręcz obowiązkiem, jest rozumnie wychować swoje dziecko. Cała reszta ma znaczenie drugorzędne, bo sprawy publiczne nie są aż tak istotne jak macierzyństwo. Kobieta-matka dostaje od losu prezent w postaci surowego diamentu. Jest on do niej przypisany, jej przynależny, własny i do niej podobny. Od tej pory ona odpowiada za wszystko, co diamentu dotyczy i co z nim uczyni. Może go oszlifować na szpiczasto albo ośmiokątnie, albo na cienko... Może zastosować fasetki na wzór modnego szlifu Mazarina, może uwolnić jego wewnętrzne światło i stworzyć olśniewający, cudowny brylant, ale może również kamień uszkodzić albo zniszczyć. To się zdarza, chociaż diament jest niewyobrażalnie twardy i spala się tylko w piekielnym ogniu, nie zostawiając po sobie nawet popiołu!
Bona otrzymała sześć diamentów. Jeden zgubiła przez nieostrożność, cztery zlekceważyła, nie doceniając ich wartości i piękna, a jeden według niej najcenniejszy, najpierw źle oznaczyła i oszacowała, potem fatalnie obłupała, dalej kiepsko pocięła i zaokrągliła, aż wreszcie nieumiejętnie i niestarannie wykonała ostateczny szlif, zapominając o tym, że ogień diamentu zależy nie od jego czystości, ale głównie od umiejętności szlifierza. Wykonała fatalną robotę, zaprzepaściła szlachetną urodę powierzonych sobie kamieni, ale co najgorsze- zrobiła to wszystko nie przez pośpiech lub brak umiejętności, tylko przez przeświadczenie, że ważniejsza jest polityka. Nie rozpoznała zadania przeznaczonego tylko dla niej; inne wydawały się jej ciekawsze i ważniejsze. Była pewne, że jest stworzona do wielkich celów i nie powinna się koncentrować na celach mniejszych.

Bona Sforza d’Aragona ur. 2 lutego 1494 w Vigevano zm. 19 listopada 1557 w Bari. Od 1518 królowa Polski i wielka księżna litewska, księżna Rusi, Prus i Mazowsza itd., księżna Bari i Rosano, spadkobierczyni pretensji do Królestwa Jerozolimy od 1524. Żona Zygmunta Starego, matka Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki.

Pełna tytulatura królowej: Bona Dei gratia regina Poloniae, magna dux Lithuaniae, Barique princeps Rossani, Russiae, Prussiae, Masoviae etc. domina. (Bona, z Bożej łaski królowa Polski, wielka księżna Litwy, księżna Bari i Rossano, pani Rusi, Prus, Mazowsza itd.)

Tytulatura skrócona: Bona Sfortia Dei gratia regina Poloniae (Bona Sforza, z Bożej łaski królowa Polski), Bona Sphortia regina Poloniae (Bona Sforza, królowa Polski), Bona Sfortia de Arragonia Regina Poloniae (Bona Sforza d’Aragona, królowa Polski).

Uroczystości zaślubin i koronacji Bony i Zygmunta Starego odbyły się w Krakowie 18 kwietnia 1518r.

Potomstwo Bony Sforzy i Zygmunta Starego:
- Izabela Jagiellonka (1519-1559)Królowa Węgier
- Zygmunt II August (1520-1572)Król Polski
- Zofia Jagiellonka (1522-1575)Księżna Brunszwicka
- Anna Jagiellonka (1523-1596)Królowa Polski
- Katarzyna Jagiellonka (1526-1583)Królowa Szwecji
- Olbracht Jagiellończyk (1527-1527)Królewicz Polski

Bona Sforza di Aragona, żona króla Zygmunta Starego i matka Zygmunta Augusta - ostatniego z dynastii Jagiellonów idzie przez życie kierując się dwoma drogowskazami: słowem "chcę - voglio" i "muszę - must".
Jest niezwykła. Nie mieści się w swoich czasach, przerasta sobie współczesnych, triumfuje i ponosi klęskę. Nie da się jej zamknąć w żadnych ramach, ocenić i pojąć, bo...