Oryginalny tytuł powieści brzmi „Eligible”, co znaczy „wybieralna/y, nadająca/y się, pożądana/y”. Wydawca polski sprytnie zatytułował polskie wydanie tomu „Pierwsze wrażenia”, dzięki czemu nawet mało rozgarnięty miłośnik twórczości Jane Austen od razu wie, że publikacja nawiązuje do twórczości pisarki, bowiem pierwotnie „Duma i uprzedzenie” była zatytułowana właśnie „First Impressions”. Powieść wpisuje się w całkiem pokaźny zbiór książek inspirowanych dziełami Jane Austen, wśród których dominują dzieła będące kontynuacją oryginalnych powieści (m.in. autorstwa Emmy Tennant), ale także pojawiają się książki wchodzące w pewien rodzaj dialogu ze swoimi pierwowzorami (np. „Dworek Longbourn” Jo Baker). Tym razem mamy jednak do czynienia z przeniesieniem opowieści z angielskiej epoki regencji w czasy współczesne, do stanu Cincinnati w USA.

Na pierwszy rzut oka powieść prezentuje się jak klasyczna obyczajówka, czyli mówiąc wprost – jak romans. Ale to tylko złudzenie optyczne, bowiem już po chwili czytelnik – czy częściej czytelniczka – zorientuje się, że to powieść społeczno-obyczajowa, a soczewka pisarki skupia się na obserwacji i opisie bardzo amerykańskiej, dość ekscentrycznej rodziny z klasy średniej, a jej społeczny krąg to prowincjonalne Cincinnati. Nakreśleni grubymi kreskami, bez głębszej psychologii, wszyscy wydają się tak samo niesympatyczni i irytujący. W związku z tym czytelnik popada w pewnym momencie w swoisty daltonizm postaciowy i gdyby nie wzmianka imienia, przestałby odróżniać zjadliwą czerwień złośliwości Lidii od wegańskiej zieleni joginki Jane.

W odbiorze słuchowym zaciekawia język młodszych sióstr Bennet. Lydia i Kitty są wulgarne, dosłowne, uwielbiają nieprzyzwoitości i kloaczny humor, ale – co ciekawe – potrafią także bardzo trafnie (i nie przebierając w słowach) podsumować działania czy wypowiedzi innych członków swojej rodziny. Ponadto są płytkie, skoncentrowane na sobie, egoistyczne, nie pracują, mimo że dawno już ukończyły edukację i mają odpowiednio dwadzieścia trzy i dwadzieścia sześć lat. A jednak wykazują się przy tym wszystkim dużą inteligencją oraz zadziwiającą otwartością na innych ludzi (niekoniecznie jednak na tych z własnej rodziny). Pani Bennet jest tępawą zakupoholiczką, a pan Bennet uroczo sarkastycznym nierobem.

Dlatego pierwszym, wulgarnym jak sama książka, skojarzeniem po jej lekturze był zwrot „dupa i urządzenie”, bo doskonale opisuje, czym mniej więcej zajmują się wszystkie Bennetówny – poza Mary. Myślą one bowiem nieustannie o swoich ciałach – a to w kontekście diety i ćwiczeń (Lydia i Kitty), a to atrakcyjności seksualnej (Elizabeth) czy wreszcie sprawności prokreacyjnej (Jane). Wszystkie wykazują się przy tym zadziwiającą dysocjacją, traktując własne ciała jako nie tylko oderwane od reszty osoby (umysł, emocje, dusza). Równie instrumentalnie traktują także innych: jako potwierdzenie siebie lub jako broń w walce z pozostałymi członkami rodziny. Nieustannie także korzystają z różnych urządzeń zamiast uczestniczyć w realnym życiu i interakcjach z innymi ludźmi. Najmłodsze Bennetówny ćwiczą na urządzeniach, a resztę życia spędzają przyklejone do ekranów swoich telefonów. Lizzy pracuje, stukając w monitor, a wcześniej nagrywa wywiady na dyktafony, a jej nieszczęsny romans to głównie SMS-y. Jane natomiast patrzy na siebie pod kątem wyników wskazanych przez aparaturę medyczną i jej głównym zadaniem jest tworzenie „przyjaznego środowiska macicznego” – traktuje ona własne ciało jako jakiś artefakt doklejony do macicy, a najważniejsze wydarzenia jej życia rozegrają się w telewizyjnym reality show.

I może byłoby w tym coś ciekawego, gdyby autorka pokusiła się o jakieś uniwersalne spojrzenie na te postawy jako na znak czasów dotykający ludzi bez względu na ich geograficzne umiejscowienie. Niestety dalej jest już tylko gorzej – świat przedstawiony to ciaśniutkie środowisko mieszczańskie Cincinnati z ich uwielbieniem dla telewizji, fast foodu, podziwem dla Doliny Krzemowej i traktowaniem lekarzy jako półbogów oraz feministkami przedstawianymi w kolorowych magazynach. Nie ma tutaj absolutnie żadnej z cech świetnych powieści Jane Austen: zamiast lekkości jest płycizna intelektualna, zamiast subtelnego dowcipu wulgarność, a zamiast wnikliwej obserwacji natury ludzkiej antypatia do wszystkich postaci. Nie wspominając już o takich drobiazgach warsztatu pisarskiego, jak zwięzłość połączona z precyzją, elegancja stylu czy wreszcie przemyślana konstrukcja.

Książka jest nieznośnie neurotyczna i przegadana, prawie wszyscy bohaterowie niesympatyczni, a zakończenie przypomina brazylijską telenowelę. Jedynie Mary, którą autorka usiłowała wykreować na najbardziej aspołeczną, odznacza się wyjątkowo trzeźwymi i trafnymi sądami, nie gada wszem i wobec o swoich prywatnych sprawach i paradoksalnie wzbudza największą sympatię i zaciekawienie ze swoją tajemniczością przy tych wszystkich „wyzwolonych”, ekstrawertycznych i egotycznych siostrach. Lektura płynie gładko, ale po odłożeniu z niesmakiem książki czytelnik przyłapuje się na myśli, że nic z tego nie pamięta. I tak było z piszącą te słowa – mimo już trzykrotnego jej przeczytania nie została w mojej głowie ani jedna scena, zwrot czy wrażenie. Została za to tęsknota do pierwowzoru i za nią warto podążyć.

Jowita Marzec