Opowiadania grozy Edith Wharton znałam z przeróżnych antologii opowieści o duchach i zjawach, jakie czytywałam w dzieciństwie. Przez lata wyrobiło się we mnie przeświadczenie, iż jest to jena z nielicznych autorek opowieści niesamowitych, której utwory są niezwykle subtelne i wyrafinowane, zbudowane przede wszystkim w oparciu o psychologizm postaci, ich międzyludzkie relacje oraz tkwiące gdzieś w podświadomości lęki.

Teraz, gdy po latach miałam okazję zapoznać się z jej twórczością niesamowitą raz jeszcze, muszę przyznać, że przeświadczenie, w którym żyłam latami zostało nieco podważone. To znaczy w dalszym ciągu uważam Wharton za mistrzynię psychologicznych niuansów, prawdziwego Henry Jamesa w spódnicy, ale palmę pierwszeństwa w tym gatunku literackim zdecydowanie oddaję Mary E. Wilkins Freeman.

Opowiadania Wharton są w stosunku do nowelek Freeman nieco ociężałe; autorka ma tendencję do rozwlekłości (podobnie jak ja ;)), co oczywiście służy budowaniu napięcia, ale często przy końcu czar pryska, z powodu urwanego, banalnego lub niezrozumiałego zakończenia. I tak np. "Ziarnko granatu" - opowiadanie, w którym napięcie budowane jest stopniowo, by przy końcu sięgnąć zenitu... Z niecierpliwością przerzuca się jedną kartkę po drugiej, by dowiedzieć się jaki będzie finał - czy bitwę o duszę mężczyzny wygra druga żona, kobieta z krwi i kości, czy też duch despotycznej żony nr jeden? Gdzie zniknął mąż bohaterki? Czy jego opóźniony powrót do domu oznacza zwycięstwo zjawy z zaświatów? Z pomocą przychodzi opanowana teściowa; obie kobiety postanawiają zawiadomić policję - bohaterka podnosi słuchawkę telefonu i.......................... Koniec (sic!) Ależ Pani Wharton, tak to można pisać opowiastki niesamowite bez liku, mnożyć znaki zapytania i nieprawdopodobne zdarzenia, skoro się ich później w żaden sposób nie wyjaśnia! Żadnej puenty, żadnego suspensu - wielki minus za to opowiadanie właśnie z tego powodu, że nie ma tu jakiegokolwiek, nawet błahego zakończenia. W innym opowiadaniu, pt. "Oczy", zakończenie jest znów niezrozumiałe - przeczytajcie - może wam się uda zgadnąć o co chodziło? "Urzeczony" - ciekawa fabuła, zakończenie nieco banalne, ale nie powiem ma coś w sobie. "Dzwonek garderobianej" - dobrze się czyta, ale wydaje mi się, że w scenie finałowej zjawa pojawia się w sposób jak na mój gust zbyt oczywisty, przez co zburzona zostaje cała subtelność i wyrafinowanie opowiadania. "Pan Jones" - jak wszystkie opowiadania Wharton - ciekawe i trzymające w napięciu, ale przy końcu czar pryska - myślę, że zakończenie jest naprawdę słabe - można by tu było skonstruować coś znacznie lepszego. "Zaduszki" - mogłoby być rewelacyjne, ale czegoś tu brakuje... Wydaje mi się, że trzeba by było pokazać podejrzane zachowanie służącej Agnes po wigilii Zaduszek, bacznie obserwującą ją właścicielkę majątku, Sarę, której coś wyraźnie się w wiernej słudze nie podoba, a z drugiej strony sama siebie gani za takie domysły w stosunku do tak oddanej swej rodzinie osoby. To byłoby znacznie lepsze niż "upychanie" wszystkiego w końcowym akapicie, co wyraźnie psuje efekt utworu, czyniąc go takim sobie, podczas gdy mógł być naprawdę najwyższych lotów.

Teraz przejdźmy do lepszych utworów ;) "Kerfol" - nietuzinkowe; czytało się je lekko i przyjemnie. "Lustro" - nie znajdziemy tu nic naprawdę nadprzyrodzonego, ale opowiadanie jest niezwykle ciekawe pod względem psychologicznym, zwłaszcza dla nas, kobiet. Przy okazji doskonale można przyjrzeć się temu jak radzą sobie ze zgłębianiem ludzkich tajemnic wróżki :))

I na koniec najlepsze opowiadania: "Później", "Triumf nocy" i "Panna Mary Pask". Dwa pierwsze są w podobnym typie - dla mnie właśnie tak powinny wyglądać wysublimowane opowiastki o duchach. "Panna Mary Pask" - nie jest to typowe opowiadanie niesamowite ;) bardzo zaskakujące i warte lektury - nie zdradzę nic więcej, żeby nikomu nie zepsuć zabawy ;)

W sumie zbiór dobry, tylko te nieszczęsne zakończenia poszczególnych opowieści wszystko psują...

Opowiadania grozy Edith Wharton znałam z przeróżnych antologii opowieści o duchach i zjawach, jakie czytywałam w dzieciństwie. Przez lata wyrobiło się we mnie przeświadczenie, iż jest to jena z nielicznych autorek opowieści niesamowitych, której utwory są niezwykle subtelne i wyrafinowane, zbudowane przede wszystkim w oparciu o psychologizm postaci, ich międzyludzkie...