Volker Ullrich stworzył dzieło wyśmienite, książkę, która odtąd stanowić będzie podstawę dla kolejnych prób zrozumienia niewątpliwego fenomenu dwudziestowiecznej historii, na który złożyły się zjawiska tak nierozdzielne jak Hitler i narodowy socjalizm. Autor w wielu miejscach podejmuje polemikę z "kanonicznymi" biografiami Hitlera, zwłaszcza zaś z książką Joachima Festa i chronologicznie późniejszą cegłą Ian'a Kershawa. Nie sposób tu również pominąć Alana Bullocka, autora zarówno "Hitlera. Studium tyranii", jak i "Hitlera i Stalina. Żywotów równoległych". Skoro o Hitlerze napisano już tak wiele (ostatnimi czasy na polskim rynku zagościł też "Hitler. Reportaż biograficzny" Johna Tolanda), to czy możliwe jest jeszcze stworzenie biografii nowatorskiej i świeżej, w jakiś sposób różniącej się od wymienionego wyżej "kanonicznego" zestawu? Wydaje się, że zabieg Volkera Ullricha, polegający na swego rodzaju "uczłowieczeniu" przywódcy III Rzeszy, zwieńczony został powodzeniem. Nie tak dawno przypuszczony został frontalny atak na niemiecki film pt. "Upadek",zrealizowany z ogromnym pietyzmem obraz ostatnich dni Hitlera, któremu zarzucano ni mniej ni więcej jak tylko nazbyt ludzki sposób opowiedzenia historii potwora, tak jakby w tym wszystkim najbardziej przerażające nie było to właśnie, że Hitler nie był żadnym dewiantem, tylko człowiekiem najzupełniej normalnym, co gorsza, choć bardzo nieśmiałym w stosunku do kobiet, to jednak dość często i najzupełniej zwyczajnie współżyjącym seksualnie z Ewą Braun. Nie oszukujmy się, czyniąc bowiem "potwora" inicjatorem masowych zbrodni przydajemy aury wyjątkowości czemuś, co nie jest ani potworne ani też nieludzkie, lecz specyficznie ludzkie i w każdym na swój sposób obecne, i tylko z tej przyczyny tak wyjątkowo makabryczne i potworne. Chcąc pojąć fenomen ludzkiego zła nie sposób uniknąć konfrontacji z Hitlerem i warunkami, które go stworzyły, a więc umożliwiły dojście do głosu tych wszystkich cech, które przyniosły światu tak wiele cierpienia. Zamysł Ullricha w pewnej mierze koresponduje z tezą Hannah Arendt o "banalności zła", znaną za sprawą jej "Eichmanna w Jerozolimie". Zło, które w przypadku Eichmanna było banalne poprzez swój "urzędowy", czy może "biurokratyczny" charakter, u Hitlera wydaje się banalne na sposób kojarzony z wiecem, rodzajem podejrzanego performance'u czy quasi teatralnej hucpy. Nie pierwszy już raz przychodzi mi w tym kontekście na myśl Witold Gombrowicz i ten fragment jego "Dziennika", w którym pisze on, że zło nie tylko w treści jest "złe", lecz także i w formie.

Volker Ullrich stworzył dzieło wyśmienite, książkę, która odtąd stanowić będzie podstawę dla kolejnych prób zrozumienia niewątpliwego fenomenu dwudziestowiecznej historii, na który złożyły się zjawiska tak nierozdzielne jak Hitler i narodowy socjalizm. Autor w wielu miejscach podejmuje polemikę z "kanonicznymi" biografiami Hitlera, zwłaszcza zaś z książką Joachima Festa i...