Tak jak Boy był głównym przedwojennym antyklerykałem w prasie, tak Czapiński był głównym antyklerykałem polskiego Sejmu.
Współczesne środowiska świeckie, w szczególności politycy z aspiracjami obrony państwa neutralnego światopoglądowo, mogą terminować u Czapińskiego – przedwojennego erudyty laickiego.
Jego wystąpienia sejmowe to nie tylko żarliwe i błyskotliwe batalie w obronie państwa świeckiego, ale i przesycone erudycją i informacjami wykłady laickie odwołujące się do setek lat historii Państwa polskiego i Kościoła katolickiego, pejzażu porównawczego z innych krajów, logiki, sarkazmu, konkretnych przykładów bieżących wydarzeń, a przede wszystkim – niezliczonych książek i analiz. Można więc uznać mowy sejmowe Czapińskiego za sublimację zaangażowanej laickości.

„Czerpie swoje siły z mózgu, z suchego, bezlitosnego racjonalizmu”
Edward Dubanowicz,
przewodniczący Komisji Konstytucyjnej, chrześcijański demokrata

„Na ciężkie umysły potrzebne są ciężkie armaty”
Kazimierz Czapiński

Ilustracje: Zuzanna Niemier

Spis treści

Słowo od Wydawcy

I. Zamach kleru na państwo
Wolność osobista. Autonomia. Własność. Stanowisko Kościoła w Polsce. Oddzielenie Kościoła od państwa. Dwie drogi w stosunku państwa do Kościoła. Kler sejmowy za senatem i przeciwko reformie rolnej. W interesie wiary jest oddzielenie Kościoła od państwa. Trzy argumenty. Argument narodowy. Kościół w dawnej Polsce. Papiestwo a Polska. Po rozbiorach. Kościół, nauka i wolność myślenia. Kościół jako wróg postępu społecznego. Kościół a ludowe dążenia społeczne. Wniosek.

II. Oddzielenie Kościoła od państwa
Religia uprzywilejowana, czyli zwierzchnictwo Kościoła nad państwem. Religia nie traci na oddzieleniu Kościoła od państwa. Argumenty historyczne. Kościół a reformy społeczne. „Więzy moralne”. Oryginalny argument klerykalny. Wracają dawne błędy i grzechy. Sprawa ks. Huszny. Kler a kultura polska.

III. Kler a kultura polska
Zarzuty przeciwników. Odezwa arcybiskupa Bilczewskiego. Odezwa bisk. Likowskiego i ks. Dorszewskiego. Nieznajomość historii ze strony ks. Lubelskiego. Księża a reforma rolna. Co pisze o jezuitach Adam Mickiewicz? Co pisał ks. Kołłątaj? Opinia Czartoryskiego. Duchowieństwo – wrogiem kultury. Nigdzie na świecie nie ma takiej ustawy. Żądanie szkoły świeckiej to nie walka z religią! Konieczność nowoczesnej szkoły.

IV. Klerykalizm żydowski
Przemówienie wygłoszone w sejmie dn. 23 listopada 1920 r.

V. W obronie szkoły świeckiej
Nietolerancyjność w szkole. Zakazana książka. Co mówi projekt prawicy? Nigdzie nic podobnego nie ma. Sprzeczności ks. Lutosławskiego. Tendencja projektu konstytucji. Kwestia metody. Sprzeczności klerykalne. Etyka w szkole. Religia na kartki. Szkoła świecka na Zachodzie. Ks. Teodorowicz w zatrzasku. Fałszowany stenogram abp. Teodorowicza. Wilhelm II a katolicyzm. Ciekawa „pokora”. Kler rzymski a wychowanie narodowe. Jak kler zdezorganizował uczucia narodowe? Kto to napisał? Kler a nauka. Fałszowanie literatury. Nowe zabobony. Szacunek wobec religii. Filozofia współczesna a religia. Stanisław Szczepanowski o wychowaniu. Polska czy Ciemnogród? Teologia czy religia?

VI. W obronie demokracji i szkoły niezależnej
Walka dwóch koncepcji. Konstytucja a epoka przejściowa. Rządy mniejszo-ści. Import z Prus. Gmatwanina senacka. „Dar” Teodorowicza. Senat a kwe-stia narodowościowa. Świecka a kościelna koncepcja państwa. Klerykalizm a państwo świeckie. Klerykalne pierwiastki w naszej konstytucji. „Naczelne stanowisko Kościoła”. Przymus w szkole. Szkoła wyznaniowa! Wojna narodowa w szkole? Kler panem w szkole. Obniżenie typu szkoły. Odepchnięcie obcych narodowości od Polski. Papini na ławie oskarżonych. Niemojewski o reakcji katolickiej. Prof. Chrzanowski o roli jezuitów w historii polskiej. Obskurancka robota kleru na Kresach. Usiłowania ponownego nawiązania haniebnej nici. Brednie chadeka Czerniewskiego. Stanowisko socjalistów wobec całości konstytucji. Poprawka: rewizja konstytucji za rok!

VII. Przeciw konkordatowi
Udział kleru w spisku antypaństwowym PPP
Polityka wschodnia Watykanu. Zaangażowanie polityczne kleru
Konkordat jest sprzeczny z państwem świeckim. Konkordat przywilejów

Posłowie (Mariusz Agnosiewicz)

Postulaty Laickie. Apel racjonalistów do polityków
Kazimierz Czapiński – lewicowy erudyta
90-lecie Profesora Andrzeja Nowickiego

Portal Racjonalista.pl
Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów
Wydawnictwo Racjonalista
Indeks osobowy
Indeks rzeczowy