Upominając się o demokratyczne wartości i normy – prawo do głosu

W celnej interpretacji „Małej syrenki” zauważa się, że morska wiedźma Urszula nie tylko nie oszukała głównej bohaterki, ale też chciała jej przekazać cenną lekcję – w świecie ludzkim można mieć albo głos, albo cipkę. W tym sensie, być kobietą znaczy milczeć. Milczeć o sobie, czyli o kobiecości. I potakiwać, co można robić bezgłośnie – potakiwać męskim wyobrażeniom o nich samych i o kobiecości.

Gilligan napisała pracę o utraconym kobiecym głosie. Nie jest to nic nowego, już od pewnego czasu wiemy, że posługujemy się z gruntu wrogim kobietom porządkiem symbolicznym i językiem, który do mówienia o kobiecości nie jest przystosowany nawet na poziomie słownictwa. Wystarczy wspomnieć, ile lat zajęło mi oswojenie słowa „cipka” i polubienie go, bez względu na to, że same cipki lubiłam już dużo wcześniej, zwykle bez słów, bo nie mogłam znaleźć właściwej nazwy dla podmiotu mojej adoracji.

Gilligan jednak pisze przede wszystkim o dwóch kwestiach – psychicznych kosztach uciszania kobiet, jakimi są dysocjacja, rozszczepienie świadomości, wprowadzenie autocenzury i zaprzeczeniu własnemu doświadczeniu, w konsekwencji – podziałów pomiędzy kobietami, bo podchodzimy do innych kobiet z taką samą nieufnością jak do samych siebie. Drugą kwestią jest próba odnalezienia utraconego kobiecego głosu i wysłuchanie go. Gilligan odkrywa, że tym, co decyduje o inności kobiecej wypowiedzi jest nie płeć kulturowa, ale temat – zaprzeczenie patriarchalnym dualizmom emocji i rozumu, jednostkowości i wspólnotowości, zniesienie podziałów i hierarchii. W tym sensie inny głos, to, co Gilligan nazywa etyką troski, stanowi podstawę demokratycznego społeczeństwa, model koegzystencji różnogłosowości. Uciszanie kobiet osłabia żywotność demokratycznego społeczeństwa.

W kontekście punktu, w którym znajduje się polski feminizm czy też społeczna świadomość feministyczna, książka Gillian będzie radykalna. Z punktu widzenia zdrowego rozsądku będzie pełna truizmów. Badaczka postuluje bowiem rozszerzenie podmiotu ruchu feministycznego na całą ludzkość, definiując feminizm jako ruch dążący do wyzwolenia ludzi poprzez oczyszczenie demokracji z feminizmu; uznania mizoginii za zbrodnię nienawiści; odejście od modelu rodziny nuklearnej, widząc w niej narzędzie służące ograniczeniu społecznych wolności i możliwości kobiet, przy czym zwraca uwagę na sztuczność i jawną polityczność (ideologiczne obciążenie) modelu rodziny nuklearnej; uwolnienie psychoanalizy z jej patriarchalnego zakorzeniania i wykorzystanie jej wywrotowego potencjału oddania głosu kobietom; nawiązywania międzypokoleniowych relacji między kobietami celem oszczędzenia młodszemu pokoleniu strat psychicznych, które my już poniosłyśmy; praktycznego zastosowania etyki troski na poziomie instytucji edukacyjnych poprzez wzmacnianie empatii jako podstawowej wartości demokratycznej.

Upominając się o demokratyczne wartości i normy – prawo do głosu

W celnej interpretacji „Małej syrenki” zauważa się, że morska wiedźma Urszula nie tylko nie oszukała głównej bohaterki, ale też chciała jej przekazać cenną lekcję – w świecie ludzkim można mieć albo głos, albo cipkę. W tym sensie, być kobietą znaczy milczeć. Milczeć o sobie, czyli o kobiecości. I potakiwać,...