Nie chce mi się sprawdzać czy najpierw ukazał się „Pakt Ribbentrop-Beck” Zychowicza, czy „Wspólny wróg” Mullera, ani dochodzić czy (i ewentualnie – jak dużo) piszący później wiedział o książce poprzednika, jednak– po przeczytaniu obu – nie sposób uniknąć porównywania jednej z drugą. A zatem spróbuję w kilku punktach…
Po pierwsze: ze zrozumiałych względów praca Zychowicza traktuje o okresie krótszym, bo przecież rok 1939 w którym nagle i nieodwołalnie zakończyła się polska samodzielność polityczna i militarna był dla III Rzeszy raczej „rozkręcaniem zabawy” – mimo że przed 1939 podjęto wiele ważkich decyzji, to ich skutki pojawiły się dopiero w następnych latach.
Po drugie: obaj Autorzy inaczej dobrali źródła – o ile Zychowicz cytuje dokumenty „jak leci”, od dyplomatycznych po gazetowe, o tyle Muller skupia się na niemieckiej dokumentacji wojskowej.
Po trzecie: styl pisania doskonale odzwierciedla stereotypowe opinie o obu narodach – Zychowicz z ułańską fantazją przechodzi od rzeczowego dowodu do mocno emocjonalnych refleksji lub przypuszczeń w stylu science-fiction, natomiast Muller z niemiecką pedantycznością zestawia dane i analizuje każdy szczegół, jak na pracę ściśle historyczną przystało.
Jednak wniosek płynący z obu książek jest identyczny: wojny z września 1939 mogło w ogóle nie być. Muller udowadnia, że nie pasowała ona Niemcom, i o ile przez lata planowali rozmaite warianty tego co zmaterializowało się ostatecznie w formie operacji „Barbarossa”, o tyle „Fall Weiss” był pomysłem, który został opracowany „za pięć dwunasta” i natychmiast zrealizowany w odpowiedzi na niespodziewaną zmianę „warunków zewnętrznych”.
Tak więc – jeśli ktoś chce poczytać o planach i działaniach poprzedzających wojnę polsko-niemiecką z 1939, przedstawionych w lżejszej formie – zostaje mu Zychowicz (i jego balansowanie na granicy pomiędzy faktami a opiniami). Natomiast jeśli ktoś poszukuje mnóstwa szczegółów z dziedziny historii wojskowości i planowania operacji militarnych, niechaj sięgnie po książkę Mullera, choć tutaj „niefachowiec” nieco grzęźnie podczas czytania. Ale za to przedstawiony przez Mullera wycinek dziejów jest znacznie dłuższy…

Nie chce mi się sprawdzać czy najpierw ukazał się „Pakt Ribbentrop-Beck” Zychowicza, czy „Wspólny wróg” Mullera, ani dochodzić czy (i ewentualnie – jak dużo) piszący później wiedział o książce poprzednika, jednak– po przeczytaniu obu – nie sposób uniknąć porównywania jednej z drugą. A zatem spróbuję w kilku punktach…
Po pierwsze: ze zrozumiałych względów praca Zychowicza...