Kryzys kobiecej tożsamości

W dzieciństwie pewnie nie jeden z nas marzył o czapce – niewidce. W dorosłym życiu w wielu sytuacjach takie nakrycie głowy też byłoby więcej niż przydatne. Ale czy ktoś z nas zastanawiał się jak to by było być niewidzialnym? A może wcale nie trzeba zakładać specjalnej czapki, by taki stan osiągnąć? Jak udowadnia Jeanne’a Ray niewidzialność wybiera nas sama. Nas czyli kobiety.

Sprzątanie, gotowanie, prasowanie, a do tego regularna praca na etacie – współczesne kobiety mają na głowie więcej niż mężczyźni, choć podobno słabsza z nich płeć. Stereotyp kobiety – pani domu jest wiecznie żywy i obowiązuje w większości rodzin, a same zainteresowane bez zastanowienia godzą się na jego wypełnianie. Podobnie jest z Clover Hobart, bohaterką książki. To 54-letnia była dziennikarka, która ma już dorosłe [ale jeszcze nie dojrzałe] dzieci i męża, zapracowanego pediatrę. Jej głównym zajęciem jest więc wspomniane wcześniej gotowanie i sprzątanie. Dzięki temu, że Clover nie pracuje [co jakiś czas pisze jedynie felietony o ogrodnictwie] w domu jest zawsze ciepły obiad, porządek i miłe słowo dla rodziny. Nikt się nie zastanawia, ile to Clover kosztuje, nikt się nie zastanawia czy przynosi to jej satysfakcję, nikt nie raczy się zainteresować – choćby z uprzejmości – jak jej minął dzień. Dla rodziny w pewnym momencie życia Clover staje się niewidzialna. Ale nie tylko ona i nie tylko dla rodziny. Niewidzialnych kobiet okazuje się być więcej. Nie dostrzegają ich nie tylko domownicy, ale też pozostali ludzie. Jedyne co widać to ich ubranie, w którym jakby ciała brak. A ponieważ ubranie bez głowy i rąk wygląda dość dziwnie, niewidzialne kobiety chodzą nago. I wtedy nie widać ich już zupełnie.

Tak zaczęta historia może się wydawać ciekawym pretekstem do opowieści o nieuchronnym losie każdej kobiety, której praca jak i ona sama, siłą rzeczy stać się musi kiedyś dla wygodnickich domowników niedostrzegalna. Obiad jest? Jest. Czyste skarpetki są? Są. Komornik nas nie nęka, bo rachunki zapłacone? Świetnie. A dzięki komu to wszystko? Pewnie samo się robi. Niestety, ale taka bezrefleksyjność nie jest chyba obca wielu mężom i dzieciom. I o tym jest ta książka, jednakże zarówno przedstawienie niewidzialności, jak i jej przyczyna burzą moją pewność co do tego założenia. Bo bohaterki książki naprawdę są niewidzialne, fizycznie niedostrzegalne gołym okiem. To nie metafora, lecz rzeczywisty fakt. I kuriozalny jest powód tej niewidzialności – jak odkrywają, wszystkie zażywały leki antydepresyjne i suplementy koncernu farmaceutycznego Dexter White oraz wstrzykiwały sobie botoks. W takim prowadzeniu fabuły widać niekonsekwencję autorki. Najpierw podkreśla, że to rodziny nie widzą swoich matek i żon, sugerując że to ich brak zainteresowania powoduje niewidzialność, by potem całą winą obarczyć koncern farmaceutyczny, którego produkty kobiety w pewnym wieku po prostu zmuszone są kupować. Jaki jest więc przekaz „Niewidzialnej pani domu”? Jak się ustrzec przed niewidzialnością? Czy to w ogóle możliwe? Rozwiązanie, które przychodzi w finale mówi jedynie, że kluczem do szczęścia jest rozmowa.

Sięgając po „Niewidzialną panią domu”, miałam nadzieję, że będzie ona odwołaniem do problemu najbardziej widocznego na przełomie lat 50. i 60., o którym Betty Friedan pisała w „Mistyce kobiecości”. Wtedy to żony z amerykańskich przedmieść z woli społeczeństwa i tradycji miały spełniać się jako gospodynie domowe. I faktycznie, młode kobiety o tym marzyły, po czym po jakimś czasie odkrywały, że nie są z życia okrojonego do ich własnej kuchni i salonu, zadowolone. Wówczas takie zachowanie było odstępstwem od przyjętej normy i krytykowane, co ciekawe przede wszystkim przez inne kobiety. Był to problem nienazwany, który trudno było wytłumaczyć i zrozumieć – bo jak można być niezadowoloną, skoro ma się wszystko? Tymczasem wiele kobiet znajdowało się w prawdziwej rozpaczy [z problemem boryka się też Betty Draper z serialu „Mad Men”, którą mąż wysyła na terapię do psychiatry]. I na obraz podobnego dramatu miałam nadzieję zabierając się za lekturę „Niewidzialnej pani domu”. Tymczasem otrzymałam historię może nie strywializowaną, ale podaną raczej w humorystycznym wydaniu, nie na serio. Trudno zatem powiedzieć, że Jeanne’a Ray zajmuje jakikolwiek głos w sprawie, która wciąż jest jeszcze żywa i zupełnie nie jest błaha.

Książka sama w sobie nie jest zła, a w lekturze jest zresztą nawet bardzo przystępna. Napisana lekkim piórem i całkiem wciągająca, dzięki umiejętnemu budowaniu napięcia. Problem niewidzialności kobiet jest jednak dużo bardziej poważny niż przedstawiła go autorka. Jej ujęcie tematu jest niezbyt trafione i niezbyt wiarygodne. Ale być może niektórym czytelnikom książka otworzy w ogóle oczy na jego istnienie.

Malwina Sławińska

Kryzys kobiecej tożsamości

W dzieciństwie pewnie nie jeden z nas marzył o czapce – niewidce. W dorosłym życiu w wielu sytuacjach takie nakrycie głowy też byłoby więcej niż przydatne. Ale czy ktoś z nas zastanawiał się jak to by było być niewidzialnym? A może wcale nie trzeba zakładać specjalnej czapki, by taki stan osiągnąć? Jak udowadnia Jeanne’a Ray niewidzialność...