Szkoda mi czasu na pisanie fachowej recenzji, z uwzględnieniem streszczenia fabuły. Więc piszę po swojemu. Kiedy jeszcze myślałam, że będzie to recenzja - prawdziwa i pierwsza od bardzo, bardzo dawna - usiadłam przy ławie, na której leżały tylko 2 długopisy i popsuta część rozdrabniacza (ale masło słonecznikowe było tego warte!). Po zagnieżdżeniu się już w fotelu wstałam, żeby zrobić kanapkę (z masłem rzeczonym oczywiście), rzuciłam ostatnie spojrzenie na pozostawione stanowisko pracy i nie znalazłam już śladu po wcześniejszym porządku. Razem z laptopem i "Houstonem" przytachałam dwa zeszyty, zakładkę i kolejną książkę do czytania. Pomyślałam: ta książka zajmuje dużo miejsca - i to jest bardzo trafne spostrzeżenie. Ci, którzy mieli ją w rękach, natychmiast pomyślą, że chodzi o objętość. Ci, którzy przeczytali i zakochali się w niej równie mocno, będą wiedzieli, że owe miejsce nie ma nic wspólnego z przestrzenią i materialnością.

Nie podoba mi się, że nazwisko Grocholi często jest synonimem badziewia, kobiecej literatury niskich lotów, czytadła, a może nawet harlequinów. Do jasnej cholery, no nie. Jest to skojarzenie tym bardziej irytujące, że Katarzyna Grochola robi coś zupełnie innego: tematy mdłe i gatunki pogardzane przestawia na górną półkę trzema cechami.

Pierwszą jest język. Nie wiem, czy jest wśród współczesnych polskich pisarzy ktoś o równie wybitnym stylu. Tak, tak, patrzę nawet na pomnikowego Myśliwskiego i niezrównaną Masłowską - i nie widzę. Pisze lekko, to raz. Dopracowuje zdania, doszlifowuje i nie wiem, jakich słów jeszcze użyć, żeby nazwać czynność budowania zdań, które same w sobie, wyrwane z kontekstu i nawet źle zacytowane są literacką perełką. Wszędzie mamy do czynienia z grą słów, igraszką skojarzeń i puszczeniem oka do czytelnika - z troską o to, żeby czytało mu się jak najlepiej. Grochola oprócz lekkości i oprócz dbania o dosłownie każdy pieprzony wyraz ma coś jeszcze: nawiązania. I używa ich tak dobrze, że z zachwytu po prostu odbiera mowę. Mamy w naszym ojczystym języku zdania kultowe, znane i lubiane, rozpoznawane przez wszystkich w nocy o północy. Grochola do nich sięga. Czasem okrasza tylko ich szczyptą, wykorzystując np. typową składnię, czasem wplecie całokształt, innym razem uszczypnie zdanie i utnie w połowie. Nie robi jednak z tego punktu kulminacyjnego, jak zapewne podeszłaby do tematu rzesza pisarzy, ale sypie nimi od niechcenia, to tu, to tam, nie bacząc, czy ktoś zwróci na nie uwagę i pochwali kunszt autorki i nie bojąc się, że nie. Jest dla mnie mistrzem operowania polszczyzną.

Drugim sposobem przerobienia w anioły książek dla zjadaczy chleba jest elokwencja. Nie do końca mieści mi się w głowie, że autorka "głupiego czytadła" raczy czytelnika gigantyczną wiedzą, i to aż z dwóch dziedzin: ornitologii i operowania kamerą. I choćby ten fakt wystarcza, by nie pozwolić traktować Grocholi z politowaniem - w żadnej, absolutnie żadnej książce, która nie miałaby pretendować do tytułu literatury wysokiej twórca nie zajmowałby się pisaniem o tym, co nie jest przynajmniej luźno związane z zasadniczą fabułą. A autorka "Houston, mamy problem" co chwila cieszy nas jakąś ciekawostką na przeróżne tematy.

Trzecim i nieostatnim atutem Grocholi jest humor. I o tym nie mogę chyba nic więcej napisać, tylko że nieraz śmiałam się podczas czytania całkiem głośno. I że cudownie by było, gdyby więcej osób miało tak inteligentny dowcip.

I jeszcze jedna sprawa, której nie umiem jednoznacznie ocenić. Chodzi mi o "psychologizację" bohaterów. Jeremiasz bardzo długo był po prostu śmiesznym facetem, pod koniec zaś różne osoby z jego otoczenia zaczęły robić mu psychoanalizy, wskutek czego przechodzi on przemianę. Nie mam nic do przemian, do głębszych rozmów itd., ale cechy i problemy, które widzieli w nim przyjaciele, były widziane chyba tylko przez nich. Żeby nie zdradzić za dużo - myślę tu o relacji z matką. Na razie mi się to nie trzyma kupy, ale może jeszcze się sklei, przecież "Houston, mamy problem" zajmuje za dużo miejsca, żeby ot tak przestać o nim myśleć zaraz po zamknięciu książki. Albo napisaniu pseudorecenzji.

Szkoda mi czasu na pisanie fachowej recenzji, z uwzględnieniem streszczenia fabuły. Więc piszę po swojemu. Kiedy jeszcze myślałam, że będzie to recenzja - prawdziwa i pierwsza od bardzo, bardzo dawna - usiadłam przy ławie, na której leżały tylko 2 długopisy i popsuta część rozdrabniacza (ale masło słonecznikowe było tego warte!). Po zagnieżdżeniu się już w fotelu wstałam,...