O Elizie Orzeszkowej wiedziałam tyle, że była emancypantką i miała upodobanie do szerokich opisów zanim sięgnęłam po jej książkę. Myślałam, że w "Nad Niemnem" będzie mi to przeszkadzać, nudzić - a jednak nie. Byłam wprost zachwycona.

"Nad Niemnem" została wydana w roku 1887. Wpisuje się w nurt literatury pozytywistycznej, ale wątki miłosne nawiązują do romantyzmu. Powieść należy do klasyki literatury polskiej i kanonu lektur szkolnych. Eliza Orzeszkowa opisuje historię dwóch rodów, Bohatyrowiczów i Korczyńskich. W niektórych momentach przypomina ona słynną historię Romea i Julii. Jednak bez tragicznego zakończenia. Małżeństwo Jana i Justyny, głównych bohaterów, godzi zwaśnione rody. Ważną rolę w utworze pełni także wątek powstańczy (żywa idea powstania styczniowego) i etnograficzny (opis nadniemeńskiego krajobrazu).

Fabuła, pełna dygresji oraz wspomnień, obejmuje czasy aż od XVI wieku po XIX. Nie jest nowatorska. Powiela schematy walki pokoleń, romantyków i pozytywistów, szlachty i chłopów. Jednak wkomponowanie tego w wiejski krajobraz sprawia, że fabuła staje niczym żywa przed oczami. Kreacja przestrzeni jest przedstawiona bardzo plastycznie i subiektywnie. Natura wręcz "staje żywa" - porusza się, istnieje, żyje.

Zdecydowanym minusem "Nad Niemnem" jest ilość opisów. Podobno stanowią one 10 % książki. Co jeszcze wieś jest przedstawiona idyllicznie. Natura jest nierealistyczna, nierzeczywista. Minusem także jest zagłębianie się w bohaterów drugoplanowych, którzy absolutnie nic nie wnoszą do powieści niepotrzebnie przerywa akcję.

"Nad Niemnem" uchodzi za jedno z dokonań literackich realizmu krytycznego. Orzeszkowa w listach wspomina, że specjalnie do pracy nad tym utworem prowadziła szerokie "badania". Powieść wyróżnia ograniczenie roli narratora, wzrost znaczenia dialogu i indywidualizacje języka. Język jest charakterystyczny dla epoki, określonych środowisk co sami bohaterowie podkreślają. Warto wspomnieć także o autentyzmie miejsc i wydarzeń, skłania to do postawienia pytania czy te rody naprawdę tam istniały? Powieść uwzględnia tradycje, obyczaje wiejskie.

Specjalnością "Nad Niemnem" jest także kreacja bohaterów - indywidualizacja (słynne jąkanie Benedykta, globusy Emilii, kaszel Marty). Bohaterowie przedstawieni są obiektywnie. Narrator posługuje się szeroką wiedzą psychologiczną i socjologiczną, dlatego w utworze zamieszczone są monologi wewnętrzne. Sięganie w przeszłość uwidacznia zmiany jakie zaszły. Pozwala nam poznać w innym świetle bohaterów.

Każda moneta ma dwie strony. Z jednej strony wielkim plusem jest plastyczność opisów, z drugiej nużą. Pogłębienie psychologiczne jest wielką zaletą, jednak stosowane przy drugoplanowych bohaterów nuży. "Nad Niemnem" polecam zwolennikom literatury pozytywistycznej. Ale także osobom, które choć na chwilę chcą się wyrwać z postępującej modernizacji świata i zatracić się w idyllicznym, wręcz świętym, opisie nadniemeńskiego krajobrazu.

O Elizie Orzeszkowej wiedziałam tyle, że była emancypantką i miała upodobanie do szerokich opisów zanim sięgnęłam po jej książkę. Myślałam, że w "Nad Niemnem" będzie mi to przeszkadzać, nudzić - a jednak nie. Byłam wprost zachwycona.

"Nad Niemnem" została wydana w roku 1887. Wpisuje się w nurt literatury pozytywistycznej, ale wątki miłosne nawiązują do romantyzmu. Powieść...