Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Podstawą teorii Voglera są prace Josepha Campbella, badacza mitów („Bohater o tysiącu twarzy”). To on zauważył, że wszystkie wielkie opowieści w historii, głównie religijne, mają ze sobą zadziwiająco wiele wspólnego. Campbell doszedł do wniosku, że są one manifestacją psychicznych potrzeb człowieka – doświadczeń i mądrości nadających życiu sens. Tłumaczył, że pozbawienie cywilizacji mitów i rytuałów (np. inicjacji chłopców na mężczyzn, ślubów) prowadzi do patologii społecznych (np. gangów, rozpadu małżeństwa). Teorię tę wykorzystał Vogler do stworzenia kompilacji mitu, „podróży bohatera”, w założeniu historii, która każdego poruszy. Używa jej na zlecenie dużej wytwórni filmowej do recenzowania i poprawiania scenariuszy filmowych. Autor twierdzi, że jego zasady są ramami, które równie dobrze działają jeśli się je łamie. Sam jednak przyznaje, że zarzucano mu często ograniczanie kreatywności pisarzy. Prawdą jest, że przemysł filmowy wybiera do adaptacji historie, które łatwo wpasować w jego prosty do bólu schemat. Stąd bunt byłego scenarzysty, G.G. Martina, który nie mogąc znieść tych ograniczeń postanowił napisać książkę „niefilmowalną”, która, jak na ironię, bije rekordy popularności jako serial. Sam autor w przedmowie do któregoś wydania przyznaje, że jego wskazówki budowy „podróży bohatera” nie wszędzie się sprawdzają. Bohater australijski będzie niechętnie się angażował, w Niemczech królują antybohaterowie jako przeciwwaga do mitu aryjskiego, a w Europie środkowo-wschodniej ludzie sceptycznie podchodzą do pomysłu, że jeden człowiek jest w stanie uratować świat. Ocen teorii Voglera jest wiele, ale trzeba przyznać, że jest to kompendium, które warto znać, choćby po to, by świadomie łamać konwencje literackie. Książka jest podręcznikiem pisarstwa rozpisanym pod schemat „podróży bohatera”. Autor omawia kolejno wstęp, rozwinięcie, itd. We wstępie świat wyjściowy, przejście progu, wahanie, itd. Na każdym etapie postaci, np. strażnik progu, antagonista, mentor, itd. Wszystko gęsto zobrazowane przykładami z filmów. Vogler bardzo szczegółowo zanalizował kilka klasycznych tytułów (m.in. „Titanic”, Pulp Fiction”) i opisał kilka bardziej filozoficznych teorii dotyczących życia i jak je ująć słowami scenariusza. Mimo że na każdym kroku autor zachęca do łamania i reinterpretacji schematów, książka jest ogólnie drętwa i mało inspirująca. Miejscami nawet nudna jak peerelowski poradnik pisania przemówień: we wstępie kolejno to, to i to, dalej… W zasadzie można ją sobie pokserować, pociąć na paseczki po jednej sytuacji dramatycznej każdy (Vogler wymienia ich chyba kilkaset),podzielić na koszyki odpowiadające miejscu w historii i losować... A potem dorobić fabułę z czapki, wyjdzie poprawna książka i pewnie ciekawa. Ale żeby czytać tę cegłę to trzeba mieć cierpliwość.