Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Śmiało mogę stwierdzić, iż jest to jedna z najważniejszych książek historycznych z jakimi miałem do czynienia. I wcale nie chodzi o postać jej bohatera, którego bynajmniej nigdy nie byłem entuzjastą. Jest to dzieło wybitne i podstawowe dla zrozumienia historii Polski przełomu XIX i XX wieku oraz okresu międzywojennego. Napisana z olbrzymim rozmachem i erudycją, potężna w swoich rozmiarach i treści, z zachowaniem przez autora prawdziwie naukowej postawy bycia sine ira et studio, jest biografia Piłsudskiego pióra Andrzeja Garlickiego klasykiem naszej historiografii, choć nie liczy sobie jeszcze aż tak wiele lat. Nie będę tutaj skupiał się na opisie życia i działalności Marszałka, ponieważ należy samemu sięgnąć po tę doskonałą pracę, aby móc wyrobić sobie o nim własne zdanie. Powiem tylko jedno: ciężko szukać w świadomości powszechnej Polaków drugiego przykładu na tak mocno zafałszowaną i poddaną procesowi brązownictwa postać jak właśnie Piłsudskiego. To co się o nim opowiada przy okazji 11 Listopada, oraz innych świąt państwowych, jego zmitologizowana obecność w trakcie przekazywania „wiedzy” historycznej na lekcjach tego przedmiotu w szkole, nijak się ma do rzeczywistości. Oczywiście nie jest on wyjątkiem jeśli chodzi o tego typu zabiegi. Wszystkie wyróżniające się jednostki były im poddane prędzej czy później. Jednak w przypadku Piłsudskiego poziom niedopowiedzeń, głównie na jego korzyść, jest wprost porażający. W każdym razie książka Garlickiego, bardzo szczegółowo i analitycznie podchodzi do wszystkich problemów, które towarzyszyły historii Polski czasów Piłsudskiego. Znajdziemy w niej wiele rzeczy ponadczasowych, takich jak choćby ocena ówczesnej klasy politycznej i społeczeństwa polskiego, dokonane zarówno przez Marszałka, jak i przez czołowych przedstawicieli obozu sanacyjnego. Oceny te spokojnie można zastosować do czasów obecnych. Nic się pod tym względem nie zmieniło. Piłsudski twierdził, iż „Polacy nie są zorganizowanym narodem, wobec czego nastrój znaczy u nich więcej aniżeli rozumowanie i argumenty – sztuka rządzenia Polakami polega zatem na wzniecaniu odpowiednich nastrojów”. Z kolei Kazimierz Bartel, premier okresu sanacji, zauważył, że „posłowanie stało się zawodem. Nie wymaga się od posłów żadnych zalet czy umiejętności, a tylko posłuszeństwa swej władzy partyjnej. Pracą parlamentu kieruje grupa posłów uważających się za wyrocznię we wszystkich sprawach, a ogromna większość posłów to bierna masa”. Książka zawiera niezliczoną ilość trafnych spostrzeżeń i wyrafinowanych komentarzy. Pod względem słowa i warsztatu historycznego jest doskonała. Jak już wyżej wspomniałem, aby zrozumieć czasy którymi się ona zajmuje, nie można przejść wobec niej obojętnie. Marna znajomość swej historii wśród Polaków, a szczególnie okresów i postaci, które co roku są hołubione podczas wszelkiego rodzaju marszów pustosłowia i chwytliwych frazesów, powinna zostać zastąpiona rzetelną wiedzą wynikającą z tak świetnych lektur jak niniejsza biografia Piłsudskiego. Wiem, że jest to myślenie życzeniowe, niemniej jednak ci, którzy mają na uwadze własny rozwój intelektualny oraz cenią wartość posiadania własnego zdania, powinni poświęcić trochę czasu i pochylić się nad tym dziełem.